သြစတြေးလျတွင် အထောက်အထားခိုးယူခြင်းမှ သင့်ကိုယ်သင် ကာကွယ်နည်း။

အထောက်အထားခိုးယူခြင်းရာဇ၀တ်မှုဟာ ဩစတြေးလျမှာ သိသာထင်ရှားတဲ့ ခြိမ်းခြောက်မှု တစ်ခုဖြစ်ပြီး တစ်နှစ်ထက်တစ်နှစ် တိုးပွားလာတဲ့ လူတွေကသားကောင်ဖြစ်နေပါတယ်။ အယောင် ဆောင်သူများကြောင့် ငွေကြေးဆုံးရှုံးမှု၊ ၎င်းတို့၏ ခရက်ဒစ်ရမှတ်များ ပျက်စီးခြင်းနှင့် ဥပဒေဆိုင် ရာ ထိခိုက်မှုများ အပါအဝင် ပြင်းထန်သော အကျိုးဆက်များကို ကြုံတွေ့ရလေ့ရှိသည်။ ဤသည် မှာ သင့်ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအချက်အလက်များကို ခိုးယူခြင်း သို့မဟုတ် အလွဲသုံးစားလုပ်ခြင်းဖြစ် နိုင်ခြေကို လျှော့ချရန် သင်လုပ်ဆောင်နိုင်သော အဆင့်အချို့ဖြစ်သည်။

Experts advise keeping your devices updated with the latest software, including antivirus software. Source: Moment RF / krisanapong detraphiphat/Getty Images

Key Points

• Methods to steal data include phishing, skimming, social engineering, hacking, and dumpster diving. 
•  Identity theft can occur online or offline, or a combination of both.
• If you believe you’re a victim of identity fraud contact relevant organisations immediately.

အထောက်အထားခိုးယူခြင်း ရာဇ၀တ်မှု သည် သြစတြေးလျတွင် ကြီးထွားလာနေသော စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် သြစတြေးလျအစိုးရ၊ ပုဂ္ဂလိကစက်မှုလုပ်ငန်းနှင့် လူပုဂ္ဂိုလ်များအတွက် များ စွာသောဘဏ္ဍာရေးဆုံးရှုံးမှုဖြစ်စေသည်။

Scamwatch ၏အဆိုအရ Australian Competition and Consumer Commission (ACCC) မှ လိမ်လည်မှုများကို အသိအမှတ်ပြုခြင်း၊ ရှောင်ရှားခြင်းနှင့် အစီရင်ခံခြင်းဆိုင်ရာ အသိပညာပေး သည့် ဝဘ်ဆိုက်တစ်ခုဖြစ်သည့် သြစတြေးလျနိုင်ငံသားများသည် 2022 ခုနှစ်တွင် လိမ်လည်မှုများ ကြောင့် ဒေါ်လာ 568 သန်း ဆုံးရှုံးခဲ့ကြောင်း သိရသည်။

ထိုကိန်းဂဏန်းသည် ဒေါ်လာသန်း ၃၂၀ ကျော်သာရှိသော ယမန်နှစ်က အရှုံးပေါ်ခဲ့သည့် ဆုံးရှုံးမှု ထက် ၈၀ ရာခိုင်နှုန်းနီးပါး တိုးလာခြင်းဖြစ်သည်။ လိမ်လည်ခံရသူများသည် အာဏာပိုင်များထံ ဆုံးရှုံးမှုများကို မကြာခဏ အစီရင်ခံခြင်းမရှိသောကြောင့် အဆိုပါစာရင်းဇယားများကို သိသိသာ သာ လျှော့တွက်နိုင်သည်ဟု ကျွမ်းကျင်သူများက ယုံကြည်ကြသည်။

Criminals could access and drain your own bank account of the funds, or open new bank accounts in your name and take out loans or lines of credit. Credit: John Lamb/Getty Images

ဒေါက်တာ Suranga Seneviratne သည် Sydney တက္ကသိုလ်ရှိ ကွန်ပျူတာသိပ္ပံကျောင်းမှ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အကြီးတန်းကထိကဖြစ်သည်။

တစ်ဦးတစ်ယောက်၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအချက်အလက်များကို ခိုးယူခံရပြီး လိမ်လည်လှည့် ဖြားရန် ရည်ရွယ်ချက်များနှင့် ငွေကြေးအမြတ်အစွန်းအတွက် အသုံးပြုသည့် အခါတွင် အဲဒါက ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအချက်အလက်များ ခိုးယူခံရသည့်အချိန်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။

"ဤတွင် အများအားဖြင့် လိမ်လည်သူ သို့မဟုတ် တိုက်ခိုက်သူသည် အခြားသူတစ်ဦးကိုယ်စား အကြွေးဝယ်ကတ်ကို ယူဆောင်သွားခြင်း သို့မဟုတ် အချို့ကိစ္စများတွင် tax return ပြန်ပေးခြင်း၊ လူမှုရေးအကျိုးခံစားခွင့်များ သို့မဟုတ် ချေးငွေရယူခြင်း၊ အခြားသူတစ်ဦး၏ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အချက်အလက်များကို အသုံးချခြင်းဖြင့် သို့မဟုတ် အသုံးချခြင်းကဲ့သို့သော ဥပမာများ ပါဝင်ပါ သည်။ Dr Seneviratne က ရှင်းပြသည်။

ဆိုက်ဘာရာဇ၀တ်ကောင်တွေက ဘယ်လိုအချက်အလက်တွေကို ခိုးယူသလဲ။

ဆိုက်ဘာရာဇ၀တ်မှုကျူးလွန်သူတစ်ဦးသည် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အချက်အလက် များစွာ အပါအ ဝင်ကို ခိုးယူရန် ကြိုးပမ်းနိုင်သည်-

• နာမည်။

• မွေးနေ့။

• ယာဉ်မောင်းလိုင်စင်နံပါတ်။

• လိပ်စာ။

• မိခင်၏အိမ်ထောင်မကျမီမိသားစုအမည်။ 

• မွေးရပ်ဒေသ။ 

• ခရက်ဒစ်ကတ်အသေးစိတ်။

• အခွန်ဖိုင်နံပါတ်။

• Medicare ကတ်အသေးစိတ်။ 

• နိုင်ငံကူးလက်မှတ်အချက်အလက်။

• ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ သက်သေခံနံပါတ် (ပင်နံပါတ်)။

• Online အကောင့်အသုံးပြုသူအမည်နှင့် login အသေးစိတ်။
  
  ACCCC Deputy Chair Catriona Lowesays သည် တန်ဖိုးနည်းသော အချက်အလက်များကိုပင် စုစည်းပြီးသည်နှင့် လိမ်လည်သူများအတွက် အသုံးဝင်လာနိုင်သည်။ “သင်ရဲ့ နာမည်၊ လိပ်စာ၊ သင် ရဲ့ဖုန်းနံပါတ်တို့လို အရာတွေက အများကြီး မလုပ်နိုင်ပေမယ့် တခြားအချက်အလက်တွေနဲ့ ပေါင်း စပ်လိုက်တဲ့အခါ ပိုအားကောင်းလာနိုင်တယ်” ဟု ဒေါက်တာ Lowe က ဆိုသည်။

Dr Lowe က သင်နှင့် သင့်မိသားစုအကြောင်း ဓာတ်ပုံများနှင့် အချက်အလက်များကို ဖော်ပြနိုင်သည့် ဆိုရှယ်မီဒီယာအကောင့်များအပါအဝင် လိမ်လည်လှည့်ဖြားသူများသည် သင့်အကြောင်းကို အများသူငှာ ရင်းမြစ်များမှ ပိုမိုရှာဖွေနိုင်ကြောင်း သတိပေးထားသည်။

Scammers might utilise photographs from a social media feed or other details that can be used to pad out the fake picture that the scammers are creating.

Catriona Lowe, Deputy Chair, ACCC 

"ဒါဆို တစ်ဖန် message က တကယ်ပါပဲ၊ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အချက်အလက် မျှဝေခြင်းအတွက် အလွန်သတိထားပါ" ဟု ဒေါက်တာ Lowe က ထပ်လောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

Authorities warn to be cautious about posting personal information on social media platforms. Source: AP / Eraldo Peres/AP

အထောက်အထား ခိုးယူမှု ဖြစ်ပွားနိုင်သည့် နည်းလမ်းများစွာ ရှိပြီး၊

• Phishing: ဤသည်မှာ တိုက်ခိုက်သူသည် ဘဏ် သို့မဟုတ် အစိုးရအေဂျင်စီကဲ့သို့ တရားဝင်အရင်းအမြစ်မှဖြစ်ပုံရသော အီးမေးလ် သို့မဟုတ် မက်ဆေ့ချ်တစ်ခု ပေးပို့သည့်အခါ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအချက်အလက်များကို တောင်းဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ တိုက်ခိုက်သူတွင် ဤအချက်အလက်ရရှိပြီးသည်နှင့် ၎င်းတို့သည် လိမ်လည်လှည့်ဖြားရန် ရည်ရွယ်ချက်များဖြင့် ၎င်းကို အသုံးပြုနိုင်သည်။
• Skimming: ၎င်းတွင် card magnetic strip ကို ဖမ်းယူရန် စက်ပစ္စည်းကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် credit သို့မဟုတ် debit card အချက်အလက်ကို ခိုးယူခြင်း ပါဝင်သည်။ Skimmer များကို ATM စက်များ၊ gas pump များ သို့မဟုတ် အခြားကတ်ဖတ်စက်များတွင် ရရှိနိုင်ပါသည်။
• Social engineering: ၎င်းတွင် လူများအား ၎င်းတို့၏ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအချက်အလက်များကို အယောင်ဆောင်ခြင်း၊ ဖြားယောင်းခြင်း သို့မဟုတ် quid pro quo ကဲ့သို့သော နည်းစနစ်များမှတစ်ဆင့် ၎င်းတို့၏ ကိုယ် ရေးကိုယ်တာအချက်အလက်များကို ပေးဆောင်ရန် လှည့်စားခြင်း ပါဝင်သည်။
• Hacking: ၎င်းတွင် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အချက်အလက်များကို ခိုးယူရန် သို့မဟုတ် အရေးကြီးသော အချက်အလက်များကို ဖမ်းယူနိုင်သည့် malware ထည့်သွင်းရန် ကွန်ပျူတာစနစ်များကို ဖောက်ထွင်းဝင်ရောက်ခြင်း ပါဝင်သည်။
• Dumpster diving: ၎င်းတွင် ဘဏ်စာရင်းရှင်းတမ်းများ သို့မဟုတ် အကြွေးဝယ်ကတ်ဖြတ်ပိုင်းများကဲ့သို့သော ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအချက်အလက်များကို ရှာဖွေရန် တစ်စုံတစ်ဦး၏ အမှိုက်များကို ဖောက်ထွင်းဝင်ရောက်ခြင်းတို့ ပါဝင်ပါသည်။

ရာဇ၀တ်ကောင်များသည် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအချက်အလက်များကို မည်သို့လုပ် ဆောင်နိုင်သနည်း။

သြစတြေးလျတွင် အဖြစ်အများဆုံး အထောက်အထား ခိုးယူမှု ပုံစံများမှာ ငွေကြေး အထောက် အထား ခိုးယူမှု၊ Medicare လိမ်လည်မှု၊ Superannuation လိမ်လည်မှု၊ အခွန် လိမ်လည်မှုနှင့် ကလေး အထောက်အထား ခိုးယူမှုတို့ ဖြစ်သည်။

Exactly what the scammers are able to do will very much depend on the quality of that personal information that they've been able to compile.

Catriona Lowe, Deputy Chair, ACCC 

ရာဇ၀တ်သားတစ်ဦးသည် အချက်အလက်ရရှိပြီးသည်နှင့် ၎င်းတို့သည်-

• သင့်အမည်ဖြင့် ခရက်ဒစ်ကတ်ကို လျှောက်ထားပါမည်။
• ဘဏ် account တစ်ခုဖွင့်မည် သို့မဟုတ် သင့်အမည်ဖြင့် building society account တစ်ခုဖွင့်မည်။
• သင့်အမည်ဖြင့် အခြားဘဏ္ဍာရေးဝန်ဆောင်မှုများအတွက် လျှောက်မည်။
• အကြွေးများကုန်သွားသည် (ဥပမာ၊ ဝယ်ယူမှုပြုလုပ်ရန် သင့်ခရက်ဒစ်/ဒက်ဘစ်ကတ်အသေးစိတ် အချက်အလက်များကို အသုံးပြုမည်) သို့မဟုတ် သင့်အမည်ဖြင့် ချေးငွေရယူပါမည်။
• သင့်အမည်ဖြင့် မည်သည့်အကျိုးခံစားခွင့်များကိုမဆို လျှောက်မည် (ဥပမာ၊ အိမ်ရာအကျိုးခံစားခွင့်၊ အခွန်ခရက်ဒစ်အသစ်၊ ဝင်ငွေပံ့ပိုးမှု၊ အလုပ်ရှာဖွေသူ၏ ထောက်ပံ့ကြေး၊ ကလေးခံစားခွင့်)
• သင့်အမည်ဖြင့် ယာဉ်မောင်းလိုင်စင်လျှောက်မည်။
• သင့်အမည်ဖြင့် မော်တော်ယာဉ်ကို မှတ်ပုံတင်မည်။
• သင့်အမည်ဖြင့် အလုပ်/အလုပ်တစ်ခု လျှောက်မည်။
• သင့်အမည်ဖြင့် နိုင်ငံကူးလက်မှတ်လျှောက်မည်။ 
• သင့်အမည်ဖြင့် မိုဘိုင်းလ်ဖုန်းစာချုပ်ကို လျှောက်ပါမည်။ 

Sarah Cavanagh သည် IDCARE၊ ဩစတေးလျနှင့် နယူးဇီလန်၏ အမျိုးသား အထောက်အထား နှင့် ဆိုက်ဘာ ပံ့ပိုးမှု ဝန်ဆောင်မှုမှ အသိုင်းအဝိုင်း ဖြန့်ဝေရေး မန်နေဂျာ ဖြစ်သည်။

"ထို့အပြင် သင့်မိုဘိုင်းဖုန်းသည် SOS မုဒ်သို့ ရုတ်တရက်ပြောင်းသွားပါက၊ တစ်စုံတစ်ဦးသည် သင့်ထံသွားကာ ဆက်သွယ်ရေးဝန်ဆောင်မှုပေးသူထံ အယောင်ဆောင်ကာ မိုဘိုင်းနံပါတ်အသစ်တစ်ခုဖွင့်ကာ သင့်အကောင့်ကို ထိုနံပါတ်သို့ လွှဲပြောင်းပေးသည့် ဆင်းမ်ကတ်လဲလှယ်ခြင်း၏ အရိပ်အယောင်တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း Ms Cavanagh က ရှင်းပြသည်။

Turn on two-factor authentication on your banking, email, and social media accounts. Source: Moment RF / Oscar Wong/Getty Images

ဒါဆို ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဘယ်လိုကာကွယ်နိုင်မလဲ။

ဒေါက်တာ Lowe သည် အွန်လိုင်းစတိုးများအပါအဝင် မရင်းနှီးသောဝဘ်ဆိုဒ်တစ်ခုသို့ သင်၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာအသေးစိတ်အချက်အလက်များကို မထည့်မီ နှစ်ကြိမ်စဉ်းစားရန် အကြံပြုထား သည်။

“အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုထံမှ အဆက်အသွယ်ရရှိပြီးပါက၊ ၎င်းသည်တရားဝင်မဟုတ်ဟု သံသယရှိပါက စာသား သို့မဟုတ် မက်ဆေ့ချ်တွင် အသေးစိတ်အချက်အလက်များကို မသုံးပါနှင့်။ အဖွဲ့အစည်း၏ဆက်သွယ်ရန်အသေးစိတ်အချက်အလက်များကို လွတ်လပ်စွာစစ်ဆေးပါ” ဟု ဒေါက်တာ Lowe ကအကြံပြုသည်။

Ms Cavanagh က သင့်ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အချက်အလက်ကို တောင်းဆိုသည့် ဖုန်းခေါ်ဆိုမှုများကို သတိထားရန် အကြံပြုထားသည်။

" သင်ရဲ့ကွန်ပျူတာ ဒါမှမဟုတ် မိုဘိုင်းစက်ကို remote access အသုံးပြုခွင့်ပေးဖို့ တောင်းဆိုတဲ့ ဖုန်းခေါ်ဆိုသူတွေ ဒါမှမဟုတ် အီးမေးလ်တွေကို သတိထားပြီး အသုံးပြုခွင့်ပေးဖို့အတွက် အက်ပ်တွေ ဒါမှမဟုတ် ပရိုဂရမ်တွေကို သင့်ကွန်ပြူတာမှာ ဒေါင်းလုဒ် မလုပ်ပါ" လို့ သူမက ပြောပါတယ်။

Ms Cavanagh က “အဲဒီလူက ဘယ်သူတွေလို့ ပြောတာကို သေချာအောင် စိစစ်ပေးစေချင်တယ်။”

ထို့အပြင်၊ သင့်တွင် အွန်လိုင်းအကောင့်တစ်ခုစီအတွက် ခိုင်မာပြီး ထူးခြားသော password များရှိကြောင်း သေချာစေပြီး တူညီသောpassword ကို နှစ်ကြိမ်အသုံးမပြုပါနှင့်။

အိမ်တွင်သာမက အထူးသဖြင့် ခရီးသွားသည့်အခါတွင် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာစာရွက်စာတမ်းများကို လုံခြုံအောင်ထားရန်လည်း အရေးကြီးပါသည်။ သင့်စာတိုက်ပုံးကို လော့ခ်ချပြီး သင်မလိုအပ်တော့သော သင်၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အချက်အလက်များဖြင့် စာရွက်စာတမ်းများကို ဖျက်ဆီးပါ။

Cybercriminals crack weak passwords – there are even software that guesses billions of passwords per second. Credit: Peter Dazeley/Getty Images

မင်းရဲ့အထောက်အထား ခိုးယူခံရတယ်လို့ ထင်ရင် ဘာလုပ်မလဲ။

အထောက်အထား ခိုးယူခံရသူ အများစုသည် မည်ကဲ့သို့ တိုက်ခိုက်ခံရသည်ကို မသိရှိကြပါ။

မစ္စ ကာဗာနာ့ဂ်က သတိရှိရှိရှိနေရန်နှင့် သင်၏အထောက်အထားကို အလွဲသုံးစားလုပ်နေသည့် လက္ခဏာများကို စောင့်ကြည့်ရန် အရေးကြီးသည်ဟု ဆိုသည်။

သင့်အထောက်အထား ခိုးယူခံရသည်ဟု သင်သံသယရှိပါက IDCARE သို့ ဆက်သွယ်ရန်လည်း သူမက အကြံပြုထားသည်။ အကြံပေးတစ်ဦးသည် သင့်အား လုပ်ဆောင်ရမည့်အရာကို အဆင့်ဆင့်လမ်းညွှန်ပေးလိမ့်မည်။

သက်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းများထံ ချက်ချင်းဆက်သွယ်ပြီး သင်၏အွန်လိုင်းအကောင့်အသေးစိတ်ကို စစ်ဆေးရန်လည်း အရေးကြီးသည်ဟု မစ္စ Cavanagh က ရှင်းပြသည်။

You want to go in and reset all your passwords and pins across your accounts and turn on multi-factor authentication where you can. And then check for any changes in contact details linked to those accounts.

Sarah Cavanagh, Manager of Community Outreach, IDCARE

ခရက်ဒစ် ပိတ်ပင်တားမြစ်ချက်ကို မည်သို့လျှောက်ထားရမည်နည်း။

သင်သည် လိမ်လည်မှု၏ သားကောင်ဖြစ်နေသည်ဟု ယုံကြည်ပါက သင်၏စားသုံးသူခရက်ဒစ်အစီရင်ခံစာကို ပိတ်ပင်ရန် အကြွေးအစီရင်ခံသည့်ကုမ္ပဏီများထံ တောင်းဆိုနိုင်သည်။

Sydney University မှ Discipline of Finance မှ အကြီးတန်း ကထိက Andrew Grant က ခရက်ဒစ် account ပိတ်ပင်မှုသည် ခရက်ဒစ် ဝန်ဆောင်မှုပေးသူများ သင်၏ ခရက်ဒစ် အစီရင် ခံစာကို စစ်ဆေးခြင်း သို့မဟုတ် ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုခြင်းမှ တားဆီးသည်ဟု ဆိုသည်။

A low credit score can hurt your ability to take out a loan, secure a good interest rate, or increase a credit card spending limit. Source: AP / John Raoux/AP

"သင်ဟာ တခြားသူလိုဟန်ဆောင်နေတာက ဘဏ်မတတ်နိုင်ရင် ဒါမှမဟုတ် ငွေချေးသူက သင်ရဲ့ခရက်ဒစ် အစီရင်ခံစာကို ရယူနိုင်ရင် အလုပ်မဖြစ်ဘူး" ဟု ၎င်းက ရှင်းပြသည်။

သြစတြေးလျရှိ အဓိကဗျူရိုသုံးခုမှာ Equifax၊ Experian နှင့် Illion တို့ဖြစ်သည်။

ခရက်ဒစ်တားမြစ်ချက်ကို လျှောက်ထားခြင်းသည် ရိုးရှင်းပြီး ဩစတေးလျရှိ ခရက်ဒစ်အစီရင်ခံခြင်းအဖွဲ့ သုံးခုဖြင့် အွန်လိုင်းလျှောက်လွှာကို ဖြည့်သွင်းခြင်းတို့ ပါဝင်ပါသည်။

"ဩစတြေးလျရှိ အဓိက ခရက်ဒစ်ဗျူရိုတစ်ခုစီတွင် သင့်အကြောင်း အချက်အလက်ရှိပါမည်။ ရပ်တန့်ရန် ခရက်ဒစ်တားမြစ်ချက်ကို လျှောက်ထားလိုပါက သို့မဟုတ် သင့်ခရက်ဒစ်အစီရင်ခံစာကို မည်သူမဆို ရယူလိုပါက၊ ဗျူရိုတစ်ခုစီတွင် သီးခြားလျှောက်ထားရန် လိုအပ်သည်” ဟု ဒေါက်တာ Grant က ပြောကြားခဲ့သည်။

IDCARE ဝဘ်ဆိုဒ်သည် ကနဦး 21 ရက်အကြွေးတားမြစ်ချက်အတွက် လျှောက်ထားရန် အဆင့်များကို စာရင်းပြုစုပြီး 12 လအထိ မည်ကဲ့သို့ သက်တမ်းတိုးရမည် သို့မဟုတ် လိုအပ်ပါက ၎င်းကို ဖယ်ရှားမည်ကို ရှင်းပြထားသည်။

မစ္စ Cavanagh သည် သင့်အား ခွင့်ပြုချက်မရှိဘဲ လုပ်ဆောင်မှုမှန်သမျှကို ဖမ်းမိနိုင်ရန် ကူညီရန် သင့်ခရက်ဒစ်အစီရင်ခံစာကို တစ်နှစ်လျှင် အနည်းဆုံးတစ်ကြိမ် စစ်ဆေးရန် အကြံပေးသည်။

"ရပ်။ စဉ်းစားကြည့်။ ကာကွယ်ပါ။”

ကြိုတင်ကာကွယ်မှုများစွာ ပြုလုပ်ထားသော်လည်း မည်သူမဆို အထောက်အထားခိုးယူမှု ဖြစ်ပွားနိုင်သည်။

Dr Lowe က လိမ်လည်သူတွေဟာ ပိုပိုပြီး ဆန်းပြားလာတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ ထို့ကြောင့် လူတို့သည် အဓိကစကားလုံးသုံးလုံးကို မှတ်သားထားရန် လိုအပ်ပါသည်။ ရပ်ပါ၊ စဉ်းစားပါ၊ ကာကွယ်ပါ။

"ရပ်လိုက်ပါ — ထိုကိုယ်ရေးကိုယ်တာအသေးစိတ်များ သို့မဟုတ် ကွန်ပျူတာအသုံးပြုခွင့်ကို မပေးပါနှင့်။ စဉ်းစားကြည့်ပါ- 'ဤငွေပေးငွေယူ၏အခြားတစ်ဖက်တွင် မည်သူဖြစ်သည်ကို ကျွန်ုပ်တကယ်သိပါသလား။' ကာကွယ်ပါ — သင်သည် လိမ်လည်မှု၏ သားကောင်ဖြစ်မည်ကို စိုးရိမ်ပါက IDCARE နှင့် သင့်ဘဏ်ကို ဆက်သွယ်ပြီး ယင်းကိစ္စကို Scamwatch သို့ သတင်းပို့ပါ” ဟု Dr Lowe က ရှင်းပြသည်။

Further resources

• To report a scam complete the SCAMWatch online form or report it via the ReportCyber website.
• Contact IDCARE, if concerned about identity theft, on 1800 595 160 (Aus) or 0800 121 068 (NZ).
• Information about new methods of identity crime and emerging scams can be found at Scamwatch .