به نوشتۀ وبسایت رسمی «شورای ملی روز آسترالیا»، در این روز آسترالیایی‌ها «زمین، احساس برابری، روش زندگی، دموکراسی و آزادی» موجود در این کشور را جشن می‌گیرند.
«روز آسترالیا به معنای قدردانی و بزرگداشت کاری است که هر آسترالیایی برای ملت معاصر و پویای ما انجام می‌دهد. از مردم ابورجینل و باشندگان جزایر تنگۀ تورِس- که بیش از ٦٥ هزار سال در این کشور بوده اند- گرفته تا آن‌هایی که نسل‌ها در این‌جا زندگی کرده و تا آن‌هایی که از تمامی گوشه‌های جهان آمده و کشور ما را خانۀ خود خوانده اند».
هرسال صدها مراسم برای تجلیل از ٢٦ام جنوری در سراسر آسترالیا برگزار می‌شوند. مراسم اعطای شهروندی به شهروندان جدید و اهدای جوایز شخصیت‌های سال جزئی از برنامه‌های تجلیل از این روز هستند.
اما این روز از زمان نام‌گذاری‌اش به عنوان روز ملی آسترالیا، حاشیه‌های پرجنجالی داشته است و در سال‌های اخیر تقاضاها برای تبدیل آن به یک روز دیگر، به ویژه از سوی مردم بومی کشور، افزایش یافته اند. چرا؟
تاریخچۀ روز آسترالیا
بیست‌وششم جنوری ۱٧٨٨، روزی است که نخستین ناوگان کشتی‌های حامل زندانیان، محافظان و مقامات سلطنتی بریتانیا وارد سیدنی آسترالیا شدند.
مارک مک‌کینا، استاد تاریخ در دانشگاه سیدنی در مقاله‌ای دربارۀ روز آسترالیا نوشته است: «در ٢٠ سال نخست موجودیت مستعمره، حتا یاد از روز آسترالیا نبود. استعمارکننده‌ها زادروز پادشاه، عید ایستر و کریسمس را تجلیل می‌کردند، اما ٢٦ام جنوری بدون یادآوری می‌گذشت».
به گفتۀ او، نخستین بار در سال‌های ۱٨٢٠ تجلیل از ٢٦ام جنوری به عنوان روز ورود «بریتانیا به دنیایی جدید» با برگزاری مهمانی شبانه در دفتر والی در سیدنی آغاز شد. در این روز مردم عادی به تفریح و سرگرمی می‌پرداختند. تا اواخر قرن ۱٩، این روز یک مناسبت ویژۀ ایالت نیوساوت‌ولز باقی ماند و ایالت‌های دیگر سالروز تأسیس مستعمره‌های خود را جشن می‌گرفتند.
آقای مک‌کینا می‌نویسد، زمانی که آسترالیا از صدمین سال ورود اروپایی‌ها به این کشور تجلیل کرد، این روز یادآور واقعیت‌های ناراحت کننده و مایۀ خجالت بود، زیرا آسترالیا توسط زندانیان تأسیس شده بود.
مالکوم ترنبول، نخست‌وزیر پیشین و شخصیت سال آسترالیا در 2018، پروفیسر میشیل سیمنز در مراسم اهدای جوایز شخصیت سال آسترالیا پارلمان آسترالیا در کنبرا Source: AAP
نخستین بار، در سال ۱٩٣٨، روز ورود بریتانیایی‌ها به آسترالیا به نام «روز آسترالیا» نام‌گذاری شد و حکومت تعدادی بازی‌گر استخدام کرد تا صحنۀ ورود و لنگر انداختن آرتور فیلپ را در سیدنی کوو (Sydney Cove) بازنمایی کنند.
«نخستین شورای روز آسترالیا پس از جنگ جهانی دوم از سوی حکومت ویکتوریا ایجاد شد. و در سال‌های ۱٩٦٠، زمانی که روشن بود بریتانیا به جامعۀ اقتصادی اروپا می‌پیوندد، حکومت‌های تمامی ایالت‌ها شروع به ترویج روز آسترالیا کردند. این کار به معنای ترویج هویت آسترالیایی و انسجام اجتماعی در جامعه‌ای بود که مهاجرت غیربریتانیایی‌ها به آن به سرعت رشد می‌کرد».
به گفتۀ این تاریخ‌دان، جایزۀ شخصیت سال آسترالیا که همه‌ساله در روز ملی آسترالیا اهدا می‌شود، اولین بار در ۱٩٦٠ ایجاد شد، اما مردم هنوز نسبت به این روز «بی‌علاقه» بودند. در ۱٩٦٤، حکومت برای نخستین بار رژه‌ای را با حضور نظامیان و گروه‌های موسیقی در شهر سیدنی برگزار کرد، اما تعداد نظامیان و نوازندگان بیشتر از تماشاچیان این برنامه بودند.
به باور آقای مک‌کینا، حتا تا سال‌های ۱٩٧٠ و ۱٩٨٠ روز ٢٦ام جنوری از اعتبار یک روز ملی نزد شهروندان برخوردار نبود.
بالاخره ٢۹ سال قبل در سال ۱٩٩٤ حکومت آسترالیا ٢٦ام جنوری را به عنوان روز ملی آسترالیا رخصتی عمومی اعلام کرد.
روز ملی یا روز تهاجم؟
به نوشتۀ مارک مک‌کینا، «انجمن پیشروان ابورجینی‌ها» (بومی‌ها) در سال ۱٩٣٨ زمانی که حکومت ٢٦ام جنوری را روز آسترالیا نام‌گذاری کرد، از آن به عنوان روز سوگواری یاد کرد. به باور بومی‌ها، این روز سرآغاز غضب زمین‌ها و تهاجم بر فرهنگ آن‌ها بود.
در سال ۱٩٨٨ که ورود بریتانیایی‌ها به آسترالیا دوصد ساله شد، بومی‌های زیادی مراسم بزرگداشت از روز آسترالیا را تحریم کردند و اعلام کردند که این روز برای آن‌ها نیست و آن را «روز تهاجم» نامیدند.
رِچیل بس‌بریج، استاد جامعه‌شناسی و مارک چو، استاد علوم سیاسی در دانشگاه کاتولیک آسترالیا در این باره با یازده شورای شهری‌ای که روز مراسم اعطای شهروندی شان را از ٢٦ام جنوری به روز دیگری تغییر داده بودند، مصاحبه کرده‌اند.
به نوشتۀ آن‌ها، اشتراک بومی‌ها در مراسم تجلیل از روز ملی آسترالیا، یکی از دلایل تغییر این روز از سوی این شوراها بوده است.
جنجال حکومت مرکزی با شهرداری‌ها
در سال‌های اخیر و با افزایش انتقادها از روز ملی آسترالیا در ٢٦ام جنوری، تعداد اندکی از شوراهای شهر اعلام کردند که مراسم اعطای شهروندی شان را در روز ٢٦ام جنوری برگزار نمی‌کنند. این مسأله با واکنش جدی از سوی حکومت مرکزی روبه‌رو شده است.
در ٢٠۱٧، تمامی ٥٣٧ شوراهای شهر آسترالیا نامه‌ای را از الکس هاوک، معاون وزیر مهاجرت وقت دریافت کردند که در آن تهدید شده بودند اگر از ٢٦ جنوری به عنوان روز آسترالیا تجلیل نکنند، از فهرست برنامه اعطای شهروندی حذف می‌شوند. شهرداری یارا در ملبورن قبلاً از این فهرست حذف شده است.
نخست‌وزیر اسکات موریسن نیز در ٢٠۱٩ گفت قصد دارد شوراهای شهر را مجبور به برگزاری برنامۀ اعطای شهروندی در ٢٦ام جنوری بکند.
آقای موریسن گفت که او می‌خواهد روز ملی آسترالیا را از دست سیاست‌بازان نجات دهد، اما بیل شورتن، رهبر وقت اپوزیسیون و تعداد زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، خود آقای موریسن را متهم به برخورد سیاسی با این مسأله کردند.
