پس از جدایی یا طلاق چگونه مسئولیت‌های فرزندداری را تقسیم کنیم؟

مطابق قانون خانواده آسترالیا، حقوق رفاهی کودک در صدر همه چانه‌زنی‌های مربوط به تقسیم مسئولیت‌های فرزندداری پس از جدایی یا طلاق قرار دارد. یک کودک زیر ۱۸ سال نمی‌تواند به طور قانونی تصمیم بگیرد که کجا زندگی کند، بنابراین منابعی وجود دارند که والدین را برای رسیدن به توافقی عملی و متمرکز بر ایمنی کودک کمک می‌کنند.

مراجعه به محکمه/دادگاه خانواده آخرین گزینه حل اختلافات بر سر مسئولیت‌های فرزندداری دانسته می‌شود. Source: Moment RF / Rapeepong Puttakumwong/Getty Images

نکات کلیدی

• مطابق قانون خانواده آسترالیا، پس از جدایی والدین منافع کودک بر همه موارد دیگر ارجحیت دارند.
• اکثر زوج‌ها پس از جدایی بین خود به طور غیررسمی به توافق می‌رسند.
• اگر زوج‌ها نتوانند در مورد سرپرستی از کودک/کودکان شان به توافق برسند، باید در جلسات میانجی‌گری شرکت کنند.
• مراجعه به محکمه خانواده همیشه گزینه آخر است، اما منابعی وجود دارند که شما را با فرایند آن آشنا کنند.

قانون خانواده بر همه زوج‌ها- رسمی (مزدوج)، غیررسمی (دفاکتو) و هم‌جنس- و همچنین مراقبان اطفال، مانند مادرکلان‌ها و پدرکلان‌ها، به طور یک‌سان اعمال می‌شود.

این قانون بدون هیچ‌گونه پیش‌فرض مبتنی بر جنسیت، هر یک از والدین را مساویانه در قبال فرزندشان مسئول می‌داند و حق برخورداری اطفال از حفظ روابط پربار با هر دو جانب را تضمین می‌کند.

این بدان معناست که پس از جدایی، هیچ‌یک از والدین به طور خودکار به تنهایی مستحق سرپرستی و مراقبت از کودک یا تصمیم‌گیری برای طرف مقابل نمی‌شود.

برنادت گراندینتی، سرپرست‌مدیر برنامه‌های کمک‌حقوقی (لیگل اید) ویکتوریا است. او می‌گوید که در قانون خانواده، حقوق و مسئولیت‌های والدین در قبال کودکان شان برابر فرض شده است.

نقطه شروع برای در نظر گرفتن مسئولیت فرزندداری- که تصمیم‌گیری بزرگ درازمدت درباره کودکان است- مسئولیت مشترک برابر والدین است، طوری که مساویانه بین والدین تقسیم می‌شود.

برنادت گراندینتی، سرپرست‌مدیر برنامه‌های کمک‌حقوقی (لیگل اید) ویکتوریا

تنها محکمه/دادگاه می‌تواند در مواردی چون خشونت خانوادگی، پدر یا مادری را از دیدن فرزند یا فرزندانش منع کند.

مسئولیت مشترک برابر به این معنا نیست که کودک باید زمان مساوی را با هر یک از والدین بگذراند. والدین می‌توانند با هم تصمیم بگیرند که چه برنامه‌ای مناسب‌تر است.

هر دو جانب، یعنی هم مادر و هم پدر، ملزم به تأمین مخارج کودک هستند، فرقی نمی‌کند کودک با کدام یک از آن‌ها زندگی می‌کند.

مسئولیت مشترک برابر به این معناست که هم مادر و هم پدر باید مخارج کودک شان را تأمین کنند. Credit: PeopleImages/Getty Images

برنامه فرزندداری

بسیاری از مادران و پدرانی که از هم جدا می‌شوند، می‌توانند به طور غیررسمی و شفاهی در مورد امور فرزندداری بین خود به توافق برسند.

همچنین والدین ممکن است تصمیم بگیرند که توافق‌نامه‌ای را ترتیب و امضا کنند که به آن 'برنامه فرزندداری' (parenting plan) می‌گویند.

برنامه‌های فرزندداری از نظر قانونی الزام‌آور نیستند. هدف آن‌ها کاهش اختلاف و کشمکش پس از جدایی است، زمانی که شاید والدین نتوانند به‌درستی با هم افهام و تفهیم کنند. این برنامه‌ها می‌توانند همه امور مربوط به مراقبت از کودک، از جمله ترتیبات مالی مداوم و توافق در مورد تنظیم امور زندگی او، را پوشش بدهند.

شیرین فغانی، وکیل مدافع ارشد در 'خدمات حقوقی زنان' در قلمرو پایتخت (کانبرا)، می‌گوید به عنوان مثال، والدین می‌توانند به این توافق برسند که «اطفال در فلان روزها با مادر و در فلان روزها با پدرشان زندگی کنند.»

خانم فغانی می‌گوید: «شما شاید رهنمودی در این باره داشته باشید که به عنوان پدر و مادر چگونه با همدیگر ارتباط برقرار کنید.»

برنامه‌های فرزندداری انعطاف‌پذیر هستند و می‌توانند با تغییر نیازهای فرزندان تعدیل شوند.

اگر پدر و مادری پس از جدایی یا طلاق در مورد مسئولیت فرزندان شان به توافق می‌رسند و تصمیم می‌گیرند که آن را از نظر قانونی الزام‌آور بسازند، می‌توانند به صورت آنلاین برای آنچه که 'حکم رضایت فرزندداری' (parenting consent order) خوانده می‌شود، در 'دادگاه استیناف و خانواده فدرال' (Federal Circuit and Family Court) درخواست درج کنند.

کودکی در میان مشاجره والدینش Credit: skynesher/Getty Images

حل‌وفصل اختلافات خانوادگی

وقتی والدین نتوانند بر سر تقسیم مسئولیت‌های فرزندداری به توافق برسند، نوبت میانجی‌گری، یا حل اختلاف خانوادگی، می‌رسد.

کمیسیون‌های کمک‌حقوقی (لیگل اید) در هر ایالت و قلمرو، خدمات میانجی‌گری را با کمک قانونی برای افرادی که واجد شرایط دریافت کمک مالی هستند، ارائه می‌کنند. خدمات میانجی‌گری مبتنی بر جامعه و خصوصی نیز در دسترس هستند.

محکمه خانواده منابعی دارد که به والدین کمک می‌کنند با حل اختلاف‌های شان از رفتن به دادگاه اجتناب کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند از خدمات و منابع کمک‌حقوقی، مانند روابط خانوادگی آنلاین (Family Relationships Online)، استفاده کنند.

اکثر زوج‌هایی که از هم جدا می‌شوند، بدون مراجعه به محکمه بین هم به توافق می‌رسند.

آن-ماری رایس، دفتردار ارشد قضایی در دادگاه استیناف و خانواده فدرال، می‌گوید: «توافقاتی که در نتیجه مذاکره بین والدین حاصل می‌شوند، در کاهش مناقشه و ایجاد اطمینان برای فرزندان موثرتر شناخته شده‌اند.»

وقتی والدین نتوانند بین خود به توافق برسند، محکمه خانواده با توجه منافع کودک تصمیم می‌گیرد. Source: Moment RF / LOUISE BEAUMONT/Getty Images

جلسات میانجی‌گری در حضور یک 'کارشناس حل اختلاف خانوادگی' (Family Dispute Resolution Practitioner) دایر می‌شوند.

کارشناسان حل اختلاف خانوادگی (FDRP) میانجی‌های آموزش‌دیده‌ای هستند که به خانواده‌های درگیر مناقشه کمک می‌کنند با هم به توافق برسند.

فهرستی از کارشناسان حل اختلاف خانوادگی، به شمول موقعیت و هزینه‌ (فی) آن‌ها، در وبسایت مراکز روابط خانوادگی (Family Relationship Centres) موجود است. میانجی‌های خصوصی نیز این خدمات را ارائه می‌کنند، ولی هزینه آن‌ها معمولاً بلندتر است.

برای شرکت در جلسات حل‌وفصل اختلافات خانوادگی نیاز به وکیل ندارید. اف‌دی‌آرپی‌ها قبل از هر جلسه به طور خصوصی با هر یک از والدین در مورد نگرانی‌های شان، از جمله هرگونه خشونت خانوادگی یا خانگی- صحبت می‌کنند تا از ایمنی جلسه مطمئن شوند.

اگر از طرف مقابل دعوت‌نامه‌ای برای حضور در جلسه حل‌وفصل اختلاف خانوادگی دریافت کردید، آن را با دقت بررسی کنید و اگر سوالی داشتید، مشاوره حقوقی بگیرید.

اگر تصمیم بگیرید که شرکت نکنید، ممکن است بدون نظر شما تصمیمی اتخاذ شود.

محکمه خانواده

خانم رایس توضیح می‌دهد، حتا اگر به دلیل عدم توافق به دادگاه بروید، احتمال این‌که در محکمه در برابر قاضی قرار بگیرید، بسیار کم است.

دادگاه به شما کمک می‌کند راه‌هایی را برای مذاکره ایمن بر سر توافقی که به نفع شما و فرزندان تان باشد، پیدا کنید.

آن-ماری رایس، دفتردار ارشد قضایی، دادگاه استیناف و خانواده فدرال

دادگاه استیناف و خانواده فدرال آسترالیا موظف است که به والدین در راستای حل اختلافات شان به بهترین وجه ممکن کمک کند. با این‌حال، مراجعه به محکمه هرگز یک گزینه ارجح نیست.

خانم رایس می‌گوید: «من فکر می کنم همه کسانی که در سیستم حقوق خانواده کار می کنند، خواهند گفت که دادگاه آخرین راه‌حل است ... هرکسی که می‌خواهد برای صدور حکم رسمی در مورد کودک به دادگاه مراجعه کند، به‌جز در موارد فوری و دارای خطر بالا، باید ابتدا سعی کند با جانب مقابل به توافق برسد.»

«این بدان معناست که آن‌ها باید در جلسات میانجی‌گری با یک اف‌دی‌آرپی رسمی شرکت کنند و خانواده باید گواهی‌نامه‌ای بگیرد که در آن تأیید شده باشد که توافقی حاصل نشده است.»

حکم محکمه یک سند رسمی و مکتوب است که مشخص می‌کند والدین باید در رابطه با فرزندان شان یا امور مالی آن‌ها چه کنند. این احکام را می‌توان با رضایت والدین یا توسط دفترداری یا قاضی پس از جلسه استماع به دست آورد. آن‌ها از نظر قانونی لازم‌الاجرا و تا زمان ۱۸ ساله شدن کودک قابل اجرا هستند.

محکمه احکام خود را جدی می‌گیرد و سرپیچی از آن می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد.

وبسایت محکمه استیناف و خانواده فدرال حاوی منابع و اطلاعاتی است که شما را در زمینه تهیه اسناد و مدارک کمک می‌کنند.

وقتی یکی از والدین تصمیم می‌گیرد با کودک خود به جای دیگری نقل مکان کند، باید از جانب مقابل اجازه بگیرد، مگر این‌که حکم دادگاه داشته باشد. Credit: MoMo Productions/Getty Images

نقل مکان با کودک

اگر یکی از والدین جدا شده بخواهد با فرزندش به ایالت یا کشور دیگری نقل مکان کند، باید از جانب مقابل اجازه بگیرد، مگر این‌که حکم دادگاه داشته باشد.

شیرین فغانی تأکید می‌کند: «این زمانی است که باید با یک وکیل صحبت کنید. محکمه مواردی چون نگرانی‌های ایمنی، این‌که آیا این جابه‌جایی به این معناست که آن‌ها به خانواده نزدیک‌تر می‌شوند و حمایت یا ملاحظات مالی را بررسی می‌کند.»

مشاوره حقوقی

برنادت گراندینتی می‌گوید، سیستم حقوقی خانواده می‌تواند بسیار دلهره‌آور باشد، اما می‌توانید از خدمات پشتیبان موجود برای عبور از آن استفاده کنید.

او می‌افزاید: «اگر از هم جدا شده‌اید و مطمئن نیستید که چه کاری باید انجام دهید یا احساس می‌کنید تحت فشار هستید تا با ترتیبات فرزندداری موافقت کنید، باید قبل از توافق مشاوره حقوقی بگیرید، به‌ویژه اگر خشونت خانوادگی را تجربه می‌کنید.»