Ο Δημήτρης Τρωαδίτης ο οποίος αφού ασχολήθηκε στο προηγούμενο βιβλίο του με την ιστορία του αναρχικού κινήματος στον ελλαδικό χώρο, με την νέα του δουλειά που φέρει τον τίτλο «Ελευθεριακοί και Ριζοσπάστες της Διασποράς: Αγώνες για τη νέα κοινωνία στους τόπους μετανάστευσης» (εκδόσεις "Κουρσάλ") συμπληρώνει το κομμάτι που έλειπε. Το κομμάτι αυτό που αφορά την ριζοσπαστική πολιτική δράση Ελλήνων της διασποράς.
Ο Δημήτρης Τρωαδίτης ξεκίνησε την έρευνα το 1985 στην Αθήνα. Εκείνο τον καιρό, όπως λέει στο SBS Greek, ήθελε να καλύψει κάποια δικά του κενά διαβάζοντας βιβλία που αφορούσαν την ιστορία του ελλαδικού εργατικού και γενικά σοσιαλιστικού κοινωνικού κινήματος του Γιάνη Κορδάτου και άλλων ιστορικών προερχόμενων κυρίως από την Αριστερά. Συνειδητοποίησε ότι όσον αφορά τον ρόλο των αναρχικών στα τέλη του 19ου αιώνα, υπήρχαν πολλά κενά.
Στην εισαγωγή του βιβλίου, ο εκδότης Κώστας Δεσποινιάδης αναφέρει ότι όσες φορές έχει γραφεί η ιστορία από ιστορικούς και των δυο χώρων, δηλαδή του συντηρητικού και του προοδευτικού, δεν περιλαμβάνουν στα γραπτά τους την ιστορία ελευθεριακών κινημάτων που έχουν συμβάλει στην εξέλιξη του σύγχρονου εργατικού κινήματος.
Ο κ. Τρωαδίτης, στο θέμα αυτό, αναφέρει στο SBS Greek ότι η σημασία της δράσης των κινημάτων αυτών δεν έχει να κάνει με το αν αυτά ήταν αριθμητικά μικρά ή μεγάλα. «Το ζήτημα είναι ότι υπήρξαν αυτά το κινήματα», λέει.
Όταν κυκλοφόρησε ο πρώτος τόμος «Ο Ήλιος της Αναρχίας ανέτειλε. Για μια ιστορία του αναρχικού κινήματος του “ελλαδικού” χώρου», υπήρχαν άτομα που τον πλησίασαν και τον ρωτούσαν αν όντως υπήρχαν Έλληνες αναρχικοί τον 19ο αιώνα.
"Ελευθεριακοί και ριζοσπάστες της διασποράς" και "Ο ήλιος της Αναρχίας ανέτειλε", του Δημήτρη Τρωαδίτη. Source: SBS Greek
«Βεβαίως και υπήρχαν και ήταν πολύ διαφορετικοί από τους σημερινούς», τονίζει.
Αναρχικοί και μπαχαλάκηδες
«Υπάρχει μια τεράστια διαφορά: όταν μιλάμε για αναρχικούς εκείνη την εποχή δεν μιλάμε για τύπους που επεδίωκαν το χάος και που το μόνο που είχαν στο κεφάλι τους ήταν να τα σπάσουν όλα»!
«Ήταν σκεπτόμενοι άνθρωποι, προσπαθούσαν να μορφωθούν, ήταν άνθρωποι που συζητούσαν και δρούσαν σε όλο το φάσμα αυτό που αποκαλούμε σοσιαλιστικό κίνημα, το οποίο είχε πάρα πολλές τάσεις. Οι περισσότεροι πίστευαν σε ένα κράμα διαφόρων δοξασιών. Υπήρχαν αναρχικοί που πιστεύανε και σε χριστιανικές αντιλήψεις».
Πολλοί από τους «πρωταγωνιστές» στο βιβλίο του κ. Τρωαδίτη, προέρχονταν από αριστοκρατικές και μεγαλοαστικές οικογένειες.
«Όταν σπάς τους δεσμούς σου με την καταγωγή της οικογένειάς του, όταν δηλαδή η οικογένειά σου είναι μια μεγαλοαστική οικογένεια και πηγαίνεις στην άλλη μεριά του κόσμου για να αφιερώσεις ένα μεγάλο μέρος της ζωής σου σε αυτές τις υποθέσεις, είναι πάρα πολύ σημαντικό!»
«Και είναι πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Ο Πιότρ Κροπότκιν, για παράδειγμα, ένας από τους πρώτους θεωρητικούς του αναρχοκομμουνισμού, ήταν γιος του πρίγκιπα Αλεξέι Πέτροβιτς και από νεαρή ηλικία απαρνήθηκε την αριστοκρατική του καταγωγή».
Dimitris Troaditis. Source: Dimitris Troaditis
«Ο Κορδάτος προσέφερε πάρα πολλά στην ελληνική ιστοριογραφία και το έργο του για την αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο κ.λπ. είναι αξεπέραστο. Όσον αφορά όμως την ιστορία του εργατικού και του σοσιαλιστικού κινήματος στον ελλαδικό χώρο, ο Κορδάτος έχει πάρα πολλά λάθη και πολλές ανακρίβειες, και πιστεύω ότι σε μερικές περιπτώσεις το έκανε και επίτηδες».
«Πίστευε ότι όποιος δεν είναι Μαρξιστής, ή δεν κατέχει την συγκεκριμένη μαρξιστική μεθοδολογία ανάλυσης και ερμηνείας του κόσμου, δεν είναι άξιος λόγου. Κάτι που είναι λάθος».
«Και έτσι προφανώς ο Κορδάτος, όσον αφορά τους αναρχικούς στον ελλαδικό χώρο, δεν παραθέτει τίποτα στα βιβλία του. Και υπάρχουν κι άλλοι ιστορικοί που δεν παραθέτουν τίποτα και το παράξενο είναι ότι προέρχονται από τον χώρο της Αριστεράς».
«Όταν συνειδητοποίησα ότι έχω πάρα πολύ υλικό και ότι κάτι πρέπει να γίνει και να βγει έξω, τότε έβαλα στόχο στη ζωή μου να ειπωθεί κι αυτών των ανθρώπων η ιστορία, διότι όλοι συνέβαλαν σε αυτό που λέμε σοσιαλιστικό, κομμουνιστικό κλπ κίνημα».
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ
Αναρχικό κίνημα και Ελλάδα
Στα Βαλκάνια και την Κωνσταντινούπολη
Ο κ. Τρωαδίτης βρήκε στοιχεία και για τα κινήματα στην Θεσσαλονίκη που μέχρι το 1912 ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι Εβραίοι ήταν η πολυπληθέστερη πληθυσμιακή ομάδα της πόλης, όπως πιστοποιούν και οι απογραφές.
«Γι’ αυτό και συμπεριέλαβα τη Θεσσαλονίκη στο δεύτερο βιβλίο, αν και ελάχιστοι ήταν οι Έλληνες που δρούσαν σε αυτά τα κινήματα. Οι Εβραίοι ήταν αυτοί που κινούσαν τα νήματα», λέει στο SBS Greek.
Υπάρχουν αναφορές ότι επαναστατικές ιδέες άρχισαν να εμφανίζονται στα Βαλκάνια από το 1870 που απλώθηκαν σε όλες τις περιοχές, και στην Θεσσαλονίκη. Για παράδειγμα, αναρχικές ομάδες από τα τέλη του 19ου αιώνα σχεδίαζαν βομβιστικές επιθέσεις με στόχο τη συντριβή του κρατικού μηχανισμού, αλλά και δολοφονικές απόπειρες κατά του σουλτάνου. Η δράση των ομάδων αυτών ήταν έντονη την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα και μέχρι την έναρξη των Βαλκανικών Πολέμων.
Και στην Κωνσταντινούπολη, το 1909, Έλληνες, Τούρκοι, Αρμένιοι και άτομα από άλλες εθνότητες είχαν συγκροτήσει ομάδες στην Κωνσταντινούπολη. Μάλιστα, το 1910 κυκλοφόρησε στην Πόλη μια επαναστατική εργατική εφημερίδα με πρωτοσέλιδο σύνθημα "Εργάτες της Τουρκίας ενωθείτε". Στην εκδοτική ομάδα υπήρχαν κυρίως Έλληνες, αλλά και Τούρκοι, Αρμένιοι και άλλες εθνότητες.
Στις Αμερικές
Μεγάλο μέρος του βιβλίου του κ. Τρωαδίτη αναφέρεται στον Πλωτίνο Ροδοκανάτη. Γεννημένος στην Αθήνα, ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τις ελευθεριακές ιδέες στο Μεξικό. Καταγόταν από ονομαστή αστική οικογένεια με ρίζες από τη Χίο και την Κωνσταντινούπολη και έγραψε τα βιβλία του στα ισπανικά.
Έλληνες ριζοσπάστες ζούσαν και στις Ηνωμένες Πολιτείες και ήταν είτε αναρχικοί, είτε μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Αμερικής, είτε μέλη των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου (IWW), μιας επαναστατικής συνδικαλιστικής οργάνωση η οποία υπάρχει ακόμη, αλλά εκείνο τον καιρό, στην πρώτη δεκαπενταετία του 20ού αιώνα ήταν ο σημαντικότερος συνδικαλιστικός οργανισμός στη βόρεια Αμερική.
Ο κ. Τρωαδίτης αναφέρεται και στην Λατινική Αμερική και ειδικά με την Αργεντική. Μερικά από τα στοιχεία, δανείστηκε από το βιβλίο «Οι Έλληνες της Λατινικής Αμερικής», του ομογενή ερευνητή και πανεπιστημιακού Τάσσου Τάμη.
Μελέτησε αρχεία της εργατικής ιστορίας στο Μπουένος Άιρες όπου συνάντησε έναν ερευνητή ελληνικής καταγωγής από τον οποίο και απεκόμισε κάποια στοιχεία για τα κινήματα της Αργεντινής.
«Ανακάλυψη» του κ. Τρωαδίτη είναι ο Ελληνοαργεντινός Αντώνιος Φουρναράκης ο οποίος είχε πολεμήσει στο πλευρό των αναρχικών στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο.
Dimitris Troaditis. Source: SBS Greek
Στην Αίγυπτο
Ο συγγραφέας στέκεται στην περίπτωση των Ελλήνων της Αιγύπτου από τον 19ο αιώνα μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού.
«Στην Μελβούρνη, υπάρχει μεγάλη κοινότητα Ελλήνων Αιγυπτιωτών που ενδεχομένως να μην γνωρίζουν ότι οι Έλληνες και οι Ιταλοί της Αιγύπτου θέσανε τις βάσεις του εργατικού κινήματος στην Αίγυπτο. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς εργάζονταν στα έργα διάνοιξης της διώρυγας του Σουέζ», αναφέρει. «Πόλεις όπως η Αλεξάνδρεια ήταν τότε πολυεθνικές και πολυπολιτιστικές».
Ο κ. Τρωαδίτης αναφέρεται στον Αλεξανδρινό ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη, με τον οποίο σχετιζόταν ο ποιητής και δοκιμιογράφος Γιώργος Βρισιμιτζάκης, ένας ελευθεριακός και μποέμ της Αιγύπτου με καταγωγή από την Κρήτη.
Όπως λέει «το βιβλίο αυτό δεν έχει αυστηρή ερευνητική, επιστημονική χροιά, έχει και μια λογοτεχνική διότι αφού αυτά τα δυο είναι αλληλένδετα.
Έλληνες αναρχικοί και ελευθεριακοί στην Αυστραλία;
Όταν πρωτοέφτασε στην Αυστραλία, μια από τις κύριες έννοιες του κ. Τρωαδίτη ήταν να μάθει για την ιστορία του αντίστοιχου κινήματος στον αυστραλιανό χώρο.
«Έχω υλικό και ασχολούμαι αλλά προσωπικά και μέχρι στιγμής, δεν θέλω να γράψω για την ελληνική συμμετοχή σε κομμουνιστικά κόμματα, εργατικά συνδικάτα, κοινωνικές ριζοσπαστικές ενέργειες εδώ στην Αυστραλία».
«Υπάρχουν άνθρωποι ακόμη εν ζωή. Έχω σε πολλά θέματα εντελώς διαφορετικές απόψεις μαζί τους και δεν φοβάμαι την ιδεολογική σύγκρουση επ ουδενί. Αν εξαιρέσουμε τα βιβλία του του Γιώργου Βασιλακόπουλου, του Γιώργου Ζάγκαλη, που είναι σημαντικά βοηθήματα, πιστεύω ότι πρέπει να υπάρξει και κάτι άλλο».
Πατήστε Play στην κεντρική φωτογραφία για να ακούσετε το podcast
