Υπάρχουν φωνές που αναφέρουν ότι η κατά τα άλλα πολυπολιτισμική και πολυθρησκευτική Οθωμανική Αυτοκρατορία επέτρεπε και την ανεξιθρησκεία, την ελευθερία των πολιτών της να αυτοπροσδιορίζονται, χωρίς φόβο για ενδεχόμενα αντίποινα. Ήταν όντως έτσι;
Η αλήθεια είναι ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν πολυποίκιλη, και οι σχέσεις μεταξύ θρησκειών και των εθνικών ενοτήτων, σε διάφορες περιόδους της αυτοκρατορίας εναλλάσσονταν. Αλλά, στα Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, το φαινόμενο του εθνικισμού παρουσιάζεται στον ευρύτερο χώρο και η αυτοκρατορία αλλάζει την τακτική της.
Βάση του Κορανίου, οι Χριστιανοί είχαν μεν την ελευθερία της λατρείας, αλλά ήταν σε υποδεέστερη μοίρα, νομικά σε σχέση με τους Μουσουλμάνους. Υπήρχαν μέρη όπου δεν μπορούσαν οι Χριστιανοί να λατρεύουν όπως θα ήθελαν και έπρεπε να το κρύψουν.
Σε άλλες περιπτώσεις συνέφερε σε ορισμένες χριστιανικές κοινότητες να προσποιούνται ότι είναι Μουσουλμάνοι για να παίρνουν τα διάφορα προνόμια.
Αυτό που παρατηρείται στους Χριστιανούς στον ανατολικό Πόντο και συγκεκριμένα στην περιοχή της Αργυρούπολης, είναι ότι τους συνέφερε με την αλλαγή του καταστατικού, το οποίο επέτρεπε σε όλους τους υπηκόους να δηλώνουν άφοβα τη θρησκεία τους, δηλώνονταν ως Χριστιανοί και άλλες φορές ως Μουσουλμάνοι. Υπήρχε ένας νόμος που επέτρεπε τους Χριστιανούς να μην στρατολογούνται.
Θα αναφερθείτε στο Σταυρί και στην Κρώμνη, δυο ιστορικές κωμοπόλεις των κρυπτοχριστιανών στον ανατολικό Πόντο. Φαίνεται ότι για δεκαετίες οι κάτοικοι των δυο αυτών οικισμών είχαν παγιδευτεί μεταξύ δυο θρησκειών. Ορθά;
Πρόκειται για εύπορες κοινότητες και μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την οικονομική τους ευμάρεια ώστε να αγοράσουν τα προνόμιά τους. Στην περίπτωση των Κρωμνίδων προσπαθούσαν έμμεσα να προσηλυτίσουν και Μουσουλμάνους στη χριστιανική θρησκεία, δηλαδή το αντίστροφο απ’ ό,τι περιμένουμε συνήθως στις αναφορές μας στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Image
Οι Πόντιοι αυτοί λοιπόν συνοπάθηδαν για να διατηρήσουν την πολιτισμική και θρησκευτική μας ταυτότητα, ως και αλλαξοπίστησαν. Πόσο ηθικό είναι να συμβιβαζόμαστε με τον εχθρό προκειμένου να κρατήσουμε κάποια προνόμια;
Θα πρέπει να αποφεύγουμε τα στερεότυπα όταν αναφερόμαστε στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Δεν ήταν όλοι καταπιεσμένοι συνεχώς. Ήταν πολλοί, όπως στην περίπτωση των Σταυριωτών και των Κρωμνίδων, που μπορούσαν έντεχνα αλλά και με κίνδυνο να διεισδύουν από την μία κοινωνία στην άλλη. Πρόκειται για άτομα που ήταν στο μεταίχμιο πολιτισμών, θρησκειών, γλωσσών και εθνοτήτων σε μια εποχή που η ιδέα του έθνος δεν είχε ακόμη κατασταλάξει.
Η απόδειξη είναι όταν με δικαστήρια και με μεγάλη προσπάθεια να πείσουν τις οθωμανικές αρχές ότι δεν είναι Χριστιανοί για να μην συμπεριληφθούν στην Ανταλλαγή. Μιλάμε για φυγόκεντρη αντίληψη της εθνικής μας ταυτότητας.
Και όταν μιλάμε για «εχθρό», θα πρέπει να οριοθετήσουμε τι εννοούμε. Διότι μιλάμε για άτομα που ζούσαν μαζί, που είχαν ταυτόχρονα χριστιανικό και μουσουλμανικό όνομα. Συγχέονται οι έννοιες της ηθικής.
Υπάρχουν κρυπτοχριστιανοί και πόσοι;
Υπάρχουν άτομα σήμερα στην Τουρκία που είναι ποντιακής καταγωγής και που ενδιαφέρθηκαν για την καταγωγής τους και ασπάστηκαν, κατά κάποιο τρόπο, τον Χριστιανισμό,. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχε η παράδοση του Χριστιανισμού., Δηλαδή παραδίδονταν, στα κρυφά, κάποια στοιχεία της θρησκείας από τη μια γενιά στην άλλη.
Γνωρίζουμε περιπτώσεις, εδώ στην Αυστραλία, συμπαροίκων Τούρκων που λένε ότι «μου έδωσε η γιαγιά μου ένα φυλακτό. Δεν ξέρουμε τι είναι αλλά είπε να το έχουμε μαζί μας».
Υπάρχουν ίσως κάποιες μνήμες, υπάρχουν κάποια δείγματα συνταύτισης με το παρελθόν, αλλά δεν υπάρχει πλέον η συνεχόμενη παράδοση διότι αυτή αποκόπηκε τελείως από το 1922 και μετά.
Από το 1923 μέχρι φέτος τα ληξιαρχεία του οθωμανικού κράτους θεωρούνταν κρατικό μυστικό και δεν επιτρέπονταν η πρόσβαση του κοινού σε αυτά για να δουν οι Τούρκοι πολίτες την καταγωγή τους. Τώρα τελευταία, ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν ακύρωσε αυτόν τον νόμο
Greek hunting party with a Russian guest circa 1910. Source: Supplied
Λίγα λόγια για την Κρώμνη και το Σταυρί
Η Κρώμνη (Τουρκικά: Korom ή Korum) ήταν ιστορική κωμόπολη του Πόντου, «η κιβωτός του Ελληνισμού του Πόντου», άλλοτε κραταιά κοινότητα των μεταλλωρύχων κρυπτοχριστιανών και ονομαστό θέρετρο των πλουσίων της Τραπεζούντας λόγω του κλίματός της.
Oι κάτοικοι στο Σταυρί κατά το 17ο και 18ο αι. εξισλαμίσθηκαν κρατώντας όμως κρυφά την παραδοσιακή τους θρησκεία, τον Χριστιανισμό. Μετά την έκδοση του Χάττ-ι-Χουμαγιούν, το 1856 και κυρίως μετά τη λήξη του ρωσοτουρκικού πολέμου το 1878, πολλοί από τους κρυπτοχριστιανούς του Σταυρίου αποκάλυψαν τη χριστιανική τους πίστη και έστειλαν τα παιδιά τους σε χριστιανικά σχολεία. Η αντίδραση των οθωμανικών αρχών υπήρξε έντονη απέναντι στους Τενεσούρ, όπως τους αποκαλούσαν οι ίδιοι (οι Έλληνες τους αποκαλούσαν Κλωστούς ή Γυριστούς).
Στη βιβλιογραφία η λέξη Σταυριώτης έγινε συνώνυμη με το κρυπτοχριστιανός, λόγω του έντονου φαινομένου στο Σταυρί. Το Σταυριωτικό ζήτημα δεν λύθηκε παρά μόνο με την Ανταλλαγή, οπότε όσες οικογένειες είχαν φανερωθεί θεωρήθηκαν ανταλλάξιμες ενώ οι υπόλοιπες παρέμειναν εκεί ως μουσουλμανικές.
(Τα στοιχεία προέρχονται από την Wikipedia)
Λίγα λόγια για τον Κωνσταντίνο Καλυμνιό
Ο Κωνσταντίνος Καλυμνιός έχει εκδώσει έξι ποιητικές συλλογές, ενώ έχει μεταφράσει, επίσης, πολλά έργα διακεκριμένων Ελλήνων συγγραφέων της Αυστραλίας από τα Ελληνικά στα Αγγλικά. Το Νοέμβριο του 2007, του απονεμήθηκε Βραβείο Αριστείας Πολυπολιτισμικών Υποθέσεων της κυβέρνησης της Βικτώριας.
