فلیپو گراندی، کمیسار عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان این هفته مشکل پناهندگی جهان را بحران خواند که در درجه نخست کشورهای در حال توسعه را متأثر می‌سازد. این کشورها میزبان 70 میلیون افراد بیجاشده جهانی هستند.
از زمان جنگ جهانی دوم، این بلندترین آمار افرادی است که به دلیل خشونت خانه‌های شان را ترک می‌گویند. در سال گذشته، میانگین افرادی که روزانه مجبور به ترک خانه‌های شان شده، به 37 هزار نفر می‌رسد.
همکارم و من مطالعات گسترده‌ای روی پناهندگان در مرز ایالات متحده امریکا با مکسیکو و جنوب‌شرق آسیا و آسترالیا با مطالعه زندگی پناهندگان در بازداشتگاه‌ها، در ترانزیت و ساکن در کشورهای میزبان انجام داده‌ایم. در تمامی این موارد، یک مشکل دامنه‌دار این است که ملت‌ها برای ارائه حفاظت لازم به پناهندگان تلاش کافی نکرده‌اند.
آسترالیا، و جامعه بین‌المللی به صورت کل، باید برای کمک به این آسیب‌پذیرترین مردم جهان بیشتر کار کنند. ما باور داریم این پنج راهکار مفید خواهند بود.
یکم. حقوق شان را بدهید: به کنوانسیون‌های بین‌المللی عمل کنید
کودکان در حال بازی در کمپ پناهندگان فلسطینی جبل حسین در شهر امان کشور اردن، 20 جون 2019. Source: ANDRE PAIN / EPA
بیشتر کشورها یا کنوانسیون مربوط به وضعیت پناهندگان 1951، یا پروتکل 1967 آن را امضا کرده‌اند. این اسناد، به اضافه دیگر کنوانسیون‌ها، متضمن حقوق اولیه پناهندگان هستند.
با این حال، ملت‌های زیادی که بر ماده‌های اساسی آن ملاحظه دارند، از اجرای این تفاهم‌نامه سر بازده یا به سادگی به تعهدات بین‌المللی شان وقعی نگذاشته‌اند. کشورهای دیگر به افراد بدون موقعیت قانونی همچون پناهندگان به این حقوق دسترسی نمی‌دهند.
پرداختن به میکانیزم اجرایی موجود در کنوانسیون‌ها، تفاهم‌نامه‌ها و اعلامیه‌های بین‌المللی، نخستین گام برای بهبود حقوق پناهندگان خواهد بود.
دوم. مسئولیت را تقسیم کنید: پیمان‌های منطقه‌ای پناهندگی
در دسامبر 2018، 181 کشور روی پیمان جهانی آوارگان/پناهندگان سازمان ملل متحد به توافق رسیدند. این سند دارای اهداف زیر می‌باشد:
- کاهش فشار بر کشورهای میزبان
- کمک به افزایش خودکفایی آوارگان
- توسعۀ زمینه دسترسی به گزینه‌های اسکان مجدد در کشور سومی
- کمک به بهبود وضعیت در کشورهای مادر جهت زمینه‌سازی برای بازگشت صلح‌آمیز پناهندگان
این پیمان جهانی پیشنهادهای مشابهی برای راه‌حل‌های منطقه‌ای و طرح دستورالعمل‌های ملی نیز دارد.
از این نوع همکاری قبلاً در «روند بالی» در منطقه ما استفاده شده که تمرکز آن بر قاچاق و ترافیک انسان میان مرزها بوده است. اما این تفاهم‌نامه به خاطر جنایی ساختن عبور مردم از مرزها جهت تقاضای پناهندگی، یک اثر نامطلوب از خود برجا گذاشت.
یک پیمان منطقه‌ای باید تمرکز را از حفاظت از مرزها و بازداشت افراد بزداید و در عوض، زمینه دسترسی آوارگان به حفاظت در حال ترانزیت و در زمان رسیدن به کشور میزبان را فراهم کند.
سوم. با آوارگان مانند انسان رفتار کنید: بازداشتگاه‌ها را ببندید
دختر دوساله سوری در مرز مقدونیه شمالی و یونان Source: EPA
براساس معلومات کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان، در کشورهایی که با هجوم پناهندگان روبه‌رو هستند، بازداشتگاه باید به عنوان آخرین گزینه مد نظر گرفته شود. با این حال، قرار دادن پناهندگان در بازداشتگاه تبدیل به یک عمل عادی شده است.
در سراسر جهان، بستن مرزها و خصوصی‌سازی بازداشتگاه‌های مهاجران، منتج به افزایش سریع زندانی کردن پناهندگان، به شمول زنان و کودکان، شده است. با وجودی که آسترالیا در سال‌های اخیر صدها پناهنده را از جزایر نارو و منس خارج کرده است، هنوز 915 پناهنده در این دو جزیره باقی مانده‌اند.
بسته شدن بازداشتگاه‌های پناهندگان و مراکز رسیدگی به درخواست‌های پناهندگی در خارج از مرز خیلی مهم است. این کار نه تنها ظالمانه، بلکه پرهزینه است. بربنیاد اطلاعات شورای پناهندگان آسترالیا، نگه‌داشتن تنها یک پناهنده در نارو یا منس، سالانه 573 هزار دالر آسترالیایی هزینه بر می‌دارد.
ائتلاف بین‌المللی بازداشتگاه‌ها (International Detention Coalition) بیش از 250 جاگزین به جای استفاده از بازداشتگاه‌ها، همچون دادن وضعیت حقوقی مؤقت به پناهندگان تا زمان تصمیم‌گیری روی اقامت دایمی آن‌ها، شناسایی کرده است.
جاگزین دیگر، افزایش سهمیه‌بندی اسکان مجدد جهانی پناهندگان است. این‌گونه سهمیه‌بندی‌ها در سال‌های اخیر در سراسر جهان به شدت کاهش یافته‌اند. به عنوان مثال، در سال 2018 ایالات متحده کمتر از کانادا پناهنده پذیرفته است.
چهارم. اجازه سهم‌گیری بدهید: حق کار برای پناهندگان
با پناهندگان نباید به عنوان گیرندگان منفعل (نافعال) کمک‌های بشردوستانه و خیریه رفتار شود؛ به آن‌ها باید اجازه کار داده شود.
دادن ویزه کار به پناهندگان در کشورهای ترانزیتی و همچنان به آن‌هایی که تا زمان بررسی درخواست پناهندگی شان، ویزه مؤقت (بریجینگ) دارند، آن‌ها را در امرار معیشت و کمک به اقتصاد جامعه یاری می‌کند.
به گونۀ مثال، در مالزیا پناهندگان هیچ‌گونه حق کار ندارند و مجبورند به کار غیرقانونی در چرخۀ اقتصادی سایه دست بزنند. در آسترالیا، دادن حق کار به دارندگان ویزه بریجینگ وابسته به صلاح‌دید وزارت امور داخله است.
نکته مهم دیگر: دادن اجازه کار به پناهندگان باید همراه با حقوقی باشد که از بهره‌برداری از آن‌ها جلوگیری کنند.
مردان پناهنده و مهاجر در خیمه‌ای در کشور بوسنی و هرزگوین، 16 جون 2019. Source: EPA
پنجم. اجازه دهید بیایند: مرزها را باز کنید
«بحران پناهندگی» واقعاً تنها بحران این است که چه کسی حق نقل مکان دارد. تعدادی از مردم با داشتن امتیاز حقوقی که در مکان تولدشان دارند، می‌توانند به طور آزادانه مرزها را عبور کنند، در حالی که تعدادی دیگر در درون خشونت و فقر گیر می‌مانند.
اگر مرزها باز بودند، تجارت قاچاق انسان وجود نمی‌داشت. و هرگونه پناهنده، به شمول آن‌هایی که به دلیل تغییرات اقلیمی بیجا شده، می‌توانستند از حق کار، دسترسی به خدمات صحی و آموزش لذت ببرند.
با وجود زندگی در دوره‌ای که دیوارهای بیشتری میان ملت‌ها بالا می‌روند، ما شواهدی داریم که نشان می‌دهند این امر به توقف مهاجرت نمی‌انجامد.
و شواهد سود اقتصادی مرزهای باز بر کسی پوشیده نیستند. بربنیاد تعدادی از پیش‌بینی‌ها، باز کردن مرزهای جهانی می‌تواند تولید ناخالص داخلی (جی‌دی‌پی) جهانی را به اندازه 100 تریلیون دالر امریکایی افزایش دهد. ما فقط نیاز به برداشتن یک گام بزرگ و دادن حقی به پناهندگان داریم که تعدادی در حال حاضر از آن لذت می‌برند: حق نقل مکان/مهاجرت.
یادداشت:
گرهارد هاف‌استیدر برای نوشتن این مقاله از شورای محققان آسترالیا پول دریافت کرده است.
سارا ریوا وابسته به دانشگاه گریفیت است.
