Cov kev tiv thaiv kab mob cancer rau cov poj niam neeg thoj nam thiab tsiv teb tsaws chaw ntawm cov teb chaws Southeast Asian.

Dr. Jennifer Kue

Dr. Jennifer Kue to implement the 'Intergenerational Refugee and Immigrant Cancer Screening Project'. Source: Courtesy of Dr. Jennifer Kue

Get the SBS Audio app

Other ways to listen

Kab mob cancer yog ib cov kab mob ua rau cov poj niam ntawm cov neeg zejzog Southeast Asian American tab sim neej coob tshaj plaws. Cov poj niam no tseem raug txheeb tau tias muaj cib fim mob cov kab mob cancer mis thiab tsev me nyuam ntau tshaj cov poj niam neeg dawb lawm thiab.


Vixay Vue: Ntawm nod yog xov tooj cua SBS Radio Hmong Program, Hnub no muaj ib tug qhua tshwj xeeb hu ua Dr. Jennifer Kue ntawm xeev Ohio teb chaws America tuaj koom.

Tsis ntev los no nws kuj tau txais nyiaj pab cuam txog li USD 1.7 million los ntawm lub koom haum American Cancer Society los teeb txheeb thiab tshawb fawb cov tswv yim cov los tiv thaiv kab mob cancer rau cov neeg thoj nam tawg tsov tawg rog thaib cov neeg tsiv teb tsaws chaws tej neeg zejzog.

Zoo siab tos txais Dr. Kue thiab ib tsoom mloog sawv daws los koom cov kev sib tham no.

Koj qhia puas tau rau peb sawv daws tias yog vim li cas koj thiaj tau txais cov nyiaj pab cuam ntawm lub koom haum no los lis tej dej num no?

Dr.JenniferKue: Ua ntej no ces kuv yeej xav ua tsaug ntau rau lub koom haum Cancer Society.

Kuv zoo siab heev thiab raug saib rau lub sam xeeb uas tau txais cov nyiaj pab cuam ntawm lub koom haum no.

Kuv yeej kub siab thiab rau siab heev los sau tsab ntawv thov nyiaj no coj los ua tej hauj lwm kuv ua uas yog tiv thaiv kab mob cancer thiab tswj cov kab mob cancer no rau cov neeg thoj nam tawg tsov tawg rog thiab cov neeg tsiv teb tsaws chaws uas yog cov neeg zejzog Southeast Asia uas kuv yog ib feem thiab kuv yeej tau ua hauj lwm ua ke tag kuv lub neej no. Yog li peb thiaj xav ua ib yam dab tsi tseem ceeb coj los pab tej neeg zejzog no tiv thaiv kab mob cancer.

Thiab peb xav tsim cov kev teeb txheeb no cij los sim seb cov kev sib cov kab lis kev cai thiab cov neeg ua hauj lwm tswj kev noj qab haus huv uas paub ntau hom lus thiab paub tej kev cai dab qhuas ntawm cov zejzog seb puas pab tau cov tswv yim lost sim ib cov kev pab kom haum raws li tej hnoob nyoog rau tej ua niam los yog cov ntxhais hluas ntawm cov neeg zejzog Southeast Asian community li cov poj niam neeg Nyab laj, Nplog thiab Cambodia rau cov hauj lwm mus txheeb xyuas mis thiab tsev me nyuam seb puas mob kab mob cancer siv puas tau hauj lwm zoo.

Kuv yeej xav kom Hmoob tej poj niam los koom cov kev teeb txheeb no thiab, tab sis nyob ntawm Ohio uas kuv nyob rau Columbus no yeej tsis tshua muaj poj niam Hmoob los yog Hmoob tej zejzog nyob ntau vim Hmoob nyob coob rau thaj tsam Cleveland thiab Akron lawm xwb, tab sis yuav khiav cov hauj lwm no ntawmn Columbus Ohio ntawm Ohio State University lawm xwb.

Vixay Vue: Koj puas xav tias in the future you might expand los yog ua kom cov program no nthuav dav mus cover ntau lub xeev li Wisconsin, Minnesota los yog California uas muaj Hmoob nyob ntawd?

Dr. Jennifer Kue: Yog mas, tej zaum kuv xav muab coj los ua ib lub zeem muag thiab lub hom phiaj rau yav pem suab. Tab sis tam sim no kuv tsuas xav ua cov kev teeb txheeb me me no tso, thiab ua rau ib qho chaw ua ntej tso. Tab sis kuv yeej xav tsim kom tau cov program no nthuav dav tuaj rau lwm cov zejzog ntawm Minnesota thiab California thiab yog tias tej kuv teeb txheeb no siv tau hauj lwm zoo. 

Vixay Vue:  Koj hais tias koj sau daim ntawv thov nyiaj pab cuam los ua cov kev teeb txheeb no  thiab xav mus rau lub koom haum the American Cancer Society no es koj ho mloog tau li cas xwb thaum lawv pom zoo muab cov nyiaj no rau koj coj los lis tej dej num no?

Dr. Jennifer Kue: Kuv zoo heev tsis pom qab yuav qhia tau li cas. Yog  ib cov kev muaj yeej tseem ceeb heev rau kuv. Vim yeej tsis tshua muaj cov kev teeb txheeb ntau txog cov neeg Southeast Asian raws li kuv paub, hais tsi ntsees rau cov neeg Nyablaj los yog cov neeg Cambodian, thiab yeej tsis tau muaj neeg teeb txheeb txog cov neeg Nplog li.

Kuv ntseeg tias muaj teeb meem ntau yam ntawm tej neeg zejzog no uas peb yuav tau los nrog daws. Thiaj yog tej yam ntawm ntau yam ua rau kuv xav paub xav pom heev tias peb tab tom kub siab txog cov neeg zejzog Southeast Asian ntawm teb chaws America lawm.

Vixay Vue: Koj qhia puas tau tias muaj kab mob cancer pes tsawg hom thiab yog vim li cas koj thiaj xav los teeb txheeb txog ib cov kab mob cancer twg xwb?

Dr. Jennifer Kue:  Yeej muaj ntau hom kab mob cancer, tab sis kuv xav los txheeb xyuas 2 yam xws li kab mob cancer mob rau mis thiab tsev me nyuam xwb.

Vim kuv yeej tau ua hauj lwm pab cuam zej tsoom ntawm xeev Oregon dhau los, thiab los txhawb nqa tej poj niam neeg tsiv teb tsaws chaw Asian kom kub siab tiv thaiv lawv tej mis thiab tej tsev me nyuam kom txhob tau cov kab mob cancer, los yog kom raug cov teeb meem no tshawg npaum li tsawg tau. Ces kuv thiaj nyiam thiab thiaj xav los ua hauj lwm nrog cov poj niam no lawm.

Tham txog cov kab mob cancer rau tsev me nyuam ces, peb paub tias peb muaj peev xwm tiv thaiv tau, yog peb mus txheeb xyuas thiab peb mus  hno tshuaj vaccine.  Vim peb muaj peev xwm tiv thaiv tau cov kab mob no ces kuv thiaj xav los teeb txheeb.
"Kab mob cancer yog ib cov mob ua rau cov poj niam ntawm cov neeg zejzog Southeast Asian tas sim neej ntau tshaj plaws." "20 lub xyoo dhau los no xwb twb muaj cov poj niam thiab tej ntxhais hluas tsis hais laus los hluas ntawm Southeast Asian Communities tau cov mob cancer mis thiab tsev me nyuam no ntau tshaj lwm cov neeg Asian thiab cov poj niam neeg dawb lawm thiab."
Yog tham txog cov poj niam neeg Nplog thiab Cambodian lawm ces, tseem raug tshuaj ntsuam tau cov kab mob cancer rau tsev me nyuam no ntau tshaj txog li 2.5%,  los sis txhais tau tias muaj txog 40% ntawm cov poj niam no yuav raug tshuaj ntsuam tau tias tej zaum yeej yuav mob cov kab mob cancer rau tsev me nyuam ntau tshaj cov poj niam neeg dawb lawm thiab.

Tsis tas li no cov kab mob cancer mis tseem yog cov kab mob phem mob ntau tshaj plaws ua zum (thib) 2 ntxiv  thiab yog cov kab mob hom 2 uas us rau the poj niam neeg Asian uas tsiv teb tsaws chaw mus nyob rau teb chaws America tas sim neej. Yog li peb thiaj yuav tau los  tiv thaiv ob co kab mob cancer no ua ntej tshaj plaws.

Vixay Vue:  Koj qhia puas tau tias tim dab tsi thiaj ua rau mob cancer thiab peb yuav tiv thaiv tau li cas?

Dr. Jennifer Kue: Kuv tsis yogi b tug kws kho mob cancer thiab yuav teb  tsis tau koj lo lus nug no. Tab sis yeej tsis muaj tib txoj hauv kev twg nkaus xwb thiaj yuav tiv thaiv tau cov kab mob cancer no. Txawm li los peb yeej muaj peev xwm ua tau ntau yam los pab kom peb ho muaj cov mob no tsawg zog tau thiab, los sis yog hloov tej cuj pwm ua lub neej.

Ntxiv ntawd kuj muaj lwm cov txhuam thawj (factors) ntau yam uas yuav ua rau peb mob cancer mis thiab cancer rau tsev me nyuam thiab.

Tej zaum kuj yog tim tias peb laus lawm, los yog peb tau cov genes los yog caj ces neeg uas muaj neeg mob cov mob no.

Tab sis kuj yog ib qho tseem ceeb heev kom peb paub thiab tias, 8 tus ntawm 10 tus poj niam uas tau cov kab mob cancer mis yeej tsis muaj caj ces neeg mob li thiab.
"Yog li cov poj niam uas koom roj ntsha nrog lawv tej txheeb ze li lawv niam, lawv tus ntxhais, lawv tej txheeb ze los yog lawv tej niam ntxawm uas tau cov kab mob no, thiaj yuav muaj cib fim mob cov mob no ntau dua lwm tus."
Tsis tas li no los tej cuj pwm ua lub neej kuj yuav ua rau mob tau cancer mis los yog cancer tsev me nyuam thiab.

Ib co tseem ceeb uas sawv daws paub ces yog tau los ntawm cov kab mob Human Paillomavirus (HPV).

Yog li thiaj tseem ceeb heev uas xav kom tej poj niam mus tshuaj ntsuam xyuas mus xoo hluav taws xob, mus  hno cov tshuaj vaccine HPV thiaj yuav muaj peev xwm tiv thaiv tau cov kab mob cancer tsev me nyuam no.

Vixay Vue: Koj tham txog cov kab mob cancer uas tej poj niam mob xwb ho puas muaj lwm cov kab mob cancer uas mob rau tej txiv neej mob thiab? Yog muaj no ho yog cov kab mob cancer hom twg piv txwv ib txhia li cancer mob rau tej plab hnyuv uas tej neeg zejzog ntawm cov teb chaws Southeast Asia uas muaj Hmoob nrog ntawd thiab?

Dr. Jennifer Kue: Kuv tsis yog cov kws paub zoo txog lwm hom kabmob cancer, tab sis tej zejzog Hmoob yeej muaj ib hom kab mob cancer mob siab tib yam li ntawm tej neeg zejzog Southeast Asian uas muaj Hmoob xyaw nrog hauv thiab, xws li cov kab mob siab Hepatitis B ntawd.

Txawm tau muaj ntau cov kev teeb txheeb txog cov kab mob no, los yeej muaj tsawg tsawg cov kev teeb txheeb txog cov Hmoob ntawm teb chaws America no los yog tiab ho yuav tiv thaiv li cas xwb.

Tab sis kuv yeej ntseeg tias yeej muaj lwm yam mob cancer uas yog  ib co teeb meem rau Hmoob tej neeg zejzog tib yam thiab. Piv txwv li kab mob ntsws yeej raug teev zwm ntawm tsib co kab mob cancer ntawm cov teb chaws Southeast Asia, vim muaj neeg haus luam yeeb thiab tim tej ib puag ncig los yog tej chaw lawv nyob ntawd muaj feem cuam tshuam.

Vixay Vue: Tam sim no yeej muaj ntau cov kev teeb txheeb tshiab li cov immune therapy, gene therapy los yog cov chemotherapy tshiab lawm tab sis zej tsoom tsawv daws ho puas muaj peev xwm siv tau cov kev kho mob no thiab los yog lawv yuav tau tshwm nyiaj ntiag tug thiaj tau siv xwb?

Dr. Jennifer Kue:  Tej zaum kuv yuav teb tsis tau nqe lus no. Tab sis kuv yeej tau ua hauj lwm tiv thaiv cov kab mob xws li tiv thaiv tej poj niam kom txhob mob cancer mis, kom lawv mus xoo hluav taws xob  los yog mus sim cov Pap test los sis yog hno cov tshuaj vaccine HPV coj los tiv thaiv kom txhob mob cancer mis, txhob mob cancer rau tsev me nyuam,  los sis kom thiaj kho tau thaum ntxov ntawd.

Feem ntau mas cov tuam txhab insurance yog cov them tej services no. Nyob ntawm seb koj puas yuav cov health insurance xwb, los yog seb koj ho yuav cov insurance zoo li cas xwb. Vim tsis yog txhua cov health insurance yuav cover tej health services no.

Tab sis raws li ib txwm paub ces tej tuam txhab insurance yeej cover cov health services li mammogram thiab Pap test. Yog koj muaj insurance ces koj yeej siv tau cov services no.

Hos cov tsis yuav los yog tsis muaj private health insurance, ces yeej tseem muaj ib cov kev txheeb xyuas mis rau ib cov poj niam siv thiab, tab sis yuav tau txheeb xyuas seb koj puas muaj cai siv tau, yog koj muaj cai siv ces nom tswv yeej them cov nqe siv mammogram thiab.

Hos hais txog cov kev kho kab mob cancer uas siv tshuaj kho (Chemotherapy) los yog lwm cov kev kho kab mob cancer li nug ntawd ces nyob ntawm seb koj puas muaj insurance cover xwb.

Vixay Vue: Txhais tau tias peb yuav tsis tau siv yog peb tsis yuav cov private health insurance, tab sis peb ho siv puas tau cov Medicaid li cas ntawm teb chaws America thiab?

Dr. Jennifer Kue:  Tsab cai Affordable Care Act yeej hais kom tej tuam txhab private health insurers cover qee cov health care services thiab, piv txwv Ii cov kev hno tshuaj vaccine HPV, kev sim Pap test thiab siv cov Mammogram. Tab sis kuv tsis paub tseeb txog cov kev kho mob lwm yam seb zoo li cas.

Vixay Vue: Dua ntawm tej lus tau nrog koj tham tas los no law m ho puas muaj lwm cov txuam thawj (Factors) li tseem raug lwm tus ntaus nqe yuam kev, tsis paub lus, los yog tej kab lis kev cai ua rau tej poj niam no tsis muaj peev xwm tiv thaiv thiab mus tshuaj ntsuam tau lawv tus kheej thiab?


Dr. Jennifer Kue:  Yeej muaj ntau cov laj thawj ua rau tej poj niam tsis mus tshuaj ntsuam thiab txheeb xyuas lawv lawv cev.
"Tej zaum tej yam yooj yooj yim li tsis paub txog los yog tsis pom txog qhov tseem ceeb ntawm cov kev mus siv hluav taws xob xoo mis, los yog tsis paub tias muaj cov kev pab cuam no siv, los yog tsis paub tias yog vim li cas thiaj yuav tau mus txheeb xyuas? Yog li ntawd cov kev tiv thaiv no thiaj tsis yog txhua yam uas yuav tsum tau nqes tes ua nkaus xwb. Vim yeej muaj ntau zaus hauv peb tej neeg zejzog, ces tej neeg tseem nug tias yuav tiv thaiv dab tsi, los yog tej nqe services kim ua rau tej neeg tsis kam mus ntsib mus cuag thiab mus txheeb xyuas lawv txoj kev noj qab nyob zoo thiab noj qab haus huv nrog tej kws kho mob lawm. Tej no kuj yog ib cov teeb meem tiv thaiv kom tej neeg tsis muaj peev xwm mus nrhiav kev pab cuam los yog siv tau cov health services, uas tsim nyog lawv siv tau ntawd."
Yeej muaj tej poj niam coob heev ntawm teb chaws America no tej zaum tsis yuav cov private health insurance los yog yuav tab sis cover tsis txaus, ces thiaj ua rau lawv tsis tau siv cov mammogram los yog Pap test thiab. 

Kuv ntseeg tias cov kev tiv thaiv yog ib co tseem ceeb heev ntawm kuv cov kev teeb txheeb no.

Peb yuav tsum tau hloov tej cuj pwm uas peb tham txog cov kev tiv thaiv tej kab mob no hauv peb tej neeg zejzog tias, cov kev mus sim mammogram thiab mus siv Pap test tsis yog tej yam txaus ntshai dab tsi.

Peb yuav tsum tham txog tej teeb meem no thiab muab coj los saib tias zoo li tej yam yooj yim uas peb niaj hnub ua xwb, xws li txhuam hniav los yog kho tsheb hloov roj thaum tsheb puas ntawd xwb. Peb tib neeg lub cev los yeej zoo tib yam li ntawd thiab peb yuav tau kub siab los tu thiab txheeb xyuas tib yam.
"Peb yuav tsum tau txhawb nqa kom peb tej ua niam, tej niam ntxawm los yog tej ntxhais tej viv ncaus yuav tsum mus siv cov mammogram xoo lawv tej mis. Vim thaum kuv loj hlob los, kuv yeej tsis tham txog tej teeb meem no nrog kuv niam li. Zoo li kab mob cancer yog tej yam raug txwv tsis pub tham, peb yeej tsis tham txog cov kev mus kuaj mis, thiab peb yeej tsis tham txog tej teeb meem tseem ceeb uas cuam tshuam txog poj niam txoj kev noj qab haus huv li. Vim zoo li tej teeb mem no tseem yog ib cov teeb meem raug txwv tsis pub tham txog li." "Ib lub hom phiaj ntawm peb ntau cov hom phiaj ces yog xav tsim kom muaj kev pauv hloov, kom muaj kev sib tham sib sab laj txog tej teeb meem no ntawm tej ua niam thiab tej ntxhais kom ntau tuaj ntxiv. Yog li ntawd cov kev muaj peev xwm los tham txog tej tswv yim tias pab yuav tsum tau hloov li cas thiab hloov peb tej kev xav txog cov kev tiv thaiv cov kab mob no thiaj yuav pab tau kom phaum neeg tshiab tsis txhob pheej tseem xav tias yog ib cov teeb meem uas tseem raug txwv tsis pub tham, tab sis yeej tham tau yeej tsis txwv dab tsi. Yog li kuv thiaj xav kom peb sib txhawb sib pab. Txhua leej txhua tus kav tsij nrhiav cov tswv yim los tiv thaiv thiab pov puag yus tus kheej."
Kuv zoo siab heev thiab nco txog tej txiaj ntsim ntawm lwm tus uas tso siab rau kuv los lis lub luag hauj lwm tseem ceeb no. Kuv los kuj ua tsaug rau lub meej mom tshwj xeeb uas kuv tej neeg zejzog tau saib kuv rau lub chaw tsim nuj thiab tsis tas li no los kuj yog  ib lub meej mom tshwj xeeb kawg nkaus uas kuv tseem tau txais cov nyiaj pab cuam los lis tej dej num no thiab.

Share