Cov kev tswj cov xwm txheej ntuj tsim kev piam sij puas ntsoog (Disaster management)

Floodwaters are seen at Aplins Weir in Townsville, Friday, February 1, 2019. Townsville residents are again being told to leave their homes as north Queensland's flood disaster rolls on. (AAP Image/Andrew Rankin) NO ARCHIVING

Floodwaters are seen at Aplins Weir in Townsville (AAP Image/Andrew Rankin) NO ARCHIVING Source: AAP

Get the SBS Audio app

Other ways to listen

Cov kws paub thiab tswj tej xwm txheej ntuj ntsim kev piam sij puas ntsoog tau hais tias peb yuav tsum tau ua zoo xyuas kom tsim tau peb tej zos tej nroog rau tej chaw siab thiab txhob tsim vaj tse rau tej chaw yuav muaj dej nyab tau.


Vim tau muaj cov huab cua pauv hloov thiab tej tsoom hwv hauv ntiaj teb no piv txwv qho tus li tsoom hwv America thiab Australia uas tseem tsis tshua kub siab pes tsawg los txo tej pa phem kom ntiaj teb txhob kub sov tuaj li cov kev pom zoo ntawm tuam ceeb Paris teb chaws Fabkis thiab cov kev pom zoo Kyoto Protocal ntawm Japan ntawd nrog rau lwm yam txuam thawj (factors) ces thiaj ua rau ntiaj teb kub sov tuaj ntxiv thiab muaj lwm yam teeb meem li khaub zeeg cua chaw sov, dej nyab, ntuj qha teb nqhuab ntuj qhuav teb nkig, hav zoov kub hnyiab ntau tuaj ntxiv lawm.

Cov kws paub zoo txog tej teeb meem phom sij ua ntuj tsim tau qhia tias vim muaj neeg siv tej roj thiab roj zeb ntsuam uas tso cov pa tsheb carbon dioxide feem ntau yog cov tsheb siv roj diesel uas cov pa no tau sib xyaws nrog sab hnub ces thiaj ua rau ntiaj teb tej huab cua kub sov tuaj ntxiv. Ntxiv ntawd los tseem muaj cov pa greenshouse thiab cov pa tso ntawm tej teej num (factories) thiab tej pab uas siv roj zeb ntsuam los tsim hluav taws xob siv ntawd ntxiv thiab ces thiaj ua rau muaj teeb meem rau ntau lub nroog hauv ntiaj teb no raug cov teeb meem pa tsis huv.

Raws li ntiaj teb lub txhab nyiaj (World Bank) tsab ntawv cej luam tau qhia rau xyoo 2016 ntawd ces cov xwm txheej pa tsis huv (air pollution) tau ua rau ntiaj teb poob nyiaj ib xyoos twg los kho tej mob no txog li 5 trillion diam. 

Ntiaj teb lub koom haum tswj kev noj qab haus huv (World Health Organisation-WHO) los kuj tau qhia tias tej pa tsis huv no yuav ua rau tej neeg mob stroke (hlab ntsha tawg saum paj hlwb), mob plawv, mob cancer ntsws thiab hawb pob. Piv txwv ib cov xwm txheej tsis ntev los no uas peb pom yog cov pej xeem Thaib ntawm Bangkok uas nthuav ntshav thiab hawb pob thiab qhov muag liab ploog vim muaj tej pa tsis huv ntau heev ntawd thiaj ua rau nom tswv Thaib yuav tau siv drones nqa dej mus tsuag rau tej huab cua kom kaj thiab huv me ntsi tuaj tab sis yeej tseem tsis tau yog ib lub tswv yim uas yuav daws tau cov teeb meem pa tsis huv no.

Yog li thiaj tau ua rau tau muaj ntau tus nom tswv hauv ntiaj teb no thiaj tau pib tig los tsim thiab siv cov phiaj ziab tshav los tsim renewable energy coj los tsim hluav taws xob siv, tsim tsheb hluav taws xob siv thiab tsim nkoj los yog dav hlau uas siv cov sab hnub ntawd siv. Txuas ntxiv ntawd lawv kuj tau tsim cai los tswj kom tej tuam txhab tsim tsheb yuav tsum tau tsim cov tsheb uas siv roj ib nrab siv hluav taws xob ib nrab (Hybrid car) coj los siv thiab txuas ntxiv rau yav tom ntej ces yuav xav tsim cov tsheb uas tsis tso pa tsis huv ntxiv rau tej ib puag ncig coj los siv lawm li qee lub teb chaws uas twb tsim cov tsheb me (Bus) uas siv hluav tawb xob thiab tsis siv roj coj los siv lawm. Lub tuam txhab tsheb Tesla ntawm teb chaws America yog lub tsim cov tsheb siv hluav taws xob uas zoo tshaj plaws tam sim no rau tej neeg siv lawm tab sis tseem kim heev yog li Suav tuam tshoj thiaj tau qhia tsis ntev los no tias nws tsim tau ib cov tsheb siv hluav taws xob uas tseem pheej yig tshaj Tesla cov lawm thiab. Suav los kuj tau muab ib txhia chaw tsim hlawv taws xob uas siv roj zeb ntsuam kaw thiab muab cov teej num (Factories) uas tso pa paug rau tej ib puag ncig kaw thiab tau tsim cov tshuab ua tsev loj siab coj los lim cua kom huv rau qeev lub nroog tau siv lawm thiab. Tej hais lo no tsuas yog qee yam tswv yim ntawm ntau cov uas raug siv coj los daws cov teeb meem pa tsis huv xwb.

Gavin Schmidt uas yog ib tug neeg ua hauj lwm ntawm kob koom haum tshawb fawb nruag ntug (The NASA Goddard Insititute for Space Studies) tau tib tias vim siv cov rob tsheb los yog roj zeb ntsuam ntau heev thiaj ua rau xyoo 2018 dhau los yog xyoo 4 uas kub tshaj plaws txij xyoo 1880s los txog tam sim no.

Tab sis ntxiv ntawd los kuj muaj cov xwm txheej El Nino uas muaj cov cua txias ntsawj ntawm hiav txwv Pacific hnub tuaj uas cov cua txias ntawd mus rau hnub poob ntawm txoj kab hnub uas yog chaw sov li Asia thiab Australasia ntawd ces thiaj muaj cov hw dej yaj rau saum ntuj thiab ua rau muaj khaub zeeg cua, av qhuav nkig, dej nyab, kub hnyiab, ua rau huab cua kub sov, los nag hlob thiab thaum no los thiaj no ntev tuaj ntxiv ces tej xwm txheej no thiaj ua rau ntiaj teb kub sov tuaj ntxiv lawm.

Thiaj li ua rau peb pom muaj ntau yam xwm txheej ntuj tsim kev piam sij li hav zoov kub hnyiab ntawm teb chaws niam dav (America), ntawm teb chaws Greece, dej nyab ntawm teb chaws India, Suav, Japan, los rau Nyab laj thiab Nplog teb ntawd, thiab ua rau av qhuav nkig ntawm teb chaws South Africa tsis tas li no los tseem muaj cov teeb meem hav zoov kub hnyiab ntawm teb chaws Australia tam sim no thiab dej nyab ntawm north Queensland mus txog rau cov xwm txheej hav zoo kub hnyiab ntawm teb chaws New Zealand nrog tib si.

Qhov tseem ceeb tshaj ces pab nom Labor Party ntawm teb chaws Australia tseem tau liam tias Australia tus tsoom hwv koom tswj tam sim no tsis kub siab los tsim kom tau tej cai los tswj tej ib puag ncig kom daws tau cov teeb meem huab cua txhob kub sov thiab kom thiaj li muaj peev xwm txhawb nqa nqes peev rau cov lagluam siv ntau yam zog (Renewable energy) coj los tsim kom tau hluav taws xob siv es thiaj muaj teeb meem rau tej ib puag ncig thiab tau lagluam thiab muaj hauj lwm rau tej neeg ua. Tab sis tus tsoom hwv coalition tsis pom zoo nrog pab nom lub tswv yim txhawb nqa cov renewable energy vim nws ntseeg tias tsis muaj peev xwm tsim tau hluav taws xob xwm yeem rau Australia tej pej xeem siv ces hluav taws xob thiaj tuag thiab tau maub dub tsis muaj hluav taws xob rau Australia lub xeev South Australia siv li peb tau pom rau lub caij ib lub xyoo dhau los no ntawd.

Tham txog cov teeb meem hav zoov kub hnyiab ces tim 5.2.2019 yog hnub rov qab txwm ua xyoo 10 rau cov xwm txheej hav zoov kub hnyiab hu ua Black Saturday uas tau kub ntawm nroog Melbourne ntawd thiab tsis ntev los no los kuj muaj hav zoov kub hnyiab rau sab qab teb hnub tuaj ntawm Melbourne thiab kub hnyiab ntawm lub xeev Tasmania thiab kub hnyiab rau sab qab teb hnub tuaj ntawm xeev Western Australia nag hmo uas tau kwv yees tias ntshe tseem yuav kub ntau hnub ntxiv.

Yog tham txog cov teeb meem dej nyab hauv Australia no lawm ces lub txhooj faj lem National University School of Environment and Society  tus zes kais (Professor) Jamie Pittock hais tias tej tswv yim uas tseem mus tsim tej vaj tse rau tej chaw qes uas dej yuav nyab tau ntawd tau tsim teeb meem rau tej neeg pab cawm tej xwm txheej kub ntaiv ntawd txawm tias lawv ua tau tej dej num pab cuam no zoo heev raws li SBS News tus neeg tshaj xov xwm Michelle Rimmer tau qhia.

Yog li ntawd Professor Jamie Pittock thiaj tau qhia hais tias ua rau tej neeg tsis muaj peev xwm pab tau lawv tus kheej thiaj yog cov raug tej teeb meem phom sij no loj tshaj plaws.
Professor Jamie Pittock hais tias "Feem ntau mas tej nom tswv xeev yeej mus yuav tej av pheej yig uas yuav muaj tau teeb meem dej nyab thiab mus tsim vaj tse rau tej neeg nyob. Tab sis qhov txawv tshaj ntawd mas tseem txhob txwm mus tsim cov tsev tu tsom kwv cov laus thiab chaw zov tej me nyuam yaus rau tej chaw dej nyab no ntxiv thiab."
Nws thiaj xav kom Australia yuav tsum tau xyaum ua raws li ntau lub teb chaws hauv ntiaj teb no li Suav tuam tshoj, qee cheeb tsam ntawm cov teb chaws Europe thiab America uas tau ua ib siab tso tseg thiab txwv tsis pub tsim tej pas dej tauv ntxiv los yog nom tswv yuav tej av qes uas pej xeem ua vaj tse rau thiab raug dej nyab ntaed thiab muab lawv tshem rau qhov chaw tshiab los yog kho tej hauv paus txhim kho kom zoo tuaj los sis rhuav tej hauv paus txhim kho yuav muaj tau teeb meem ntawd pov tseg.

Professor Pittock tseem tau hais ntxiv tias tsoom hwv xeev New South Wales tseem xav tsim ntsa kom siab txog 14 metres los thaiv lub pas dej tauv Warragamba Dam uas nyob sab hnub poob nroog Sydney kom tsim tau vaj tse rau tej neeg mus nyob ua zos ntxiv, tab sis tsuas yog ib cov kev dag rau tej neeg tias yuav tau txais kev nyab xeeb xwb tab sis tej zaum yeej yuav muaj tau cov teeb meem dej nyab tau thiab.

Share