Vanuatu Constitutional Referendum: Vois blong YES mo NO Vot

SBSL2973(1).jpg

Wan Ni-Vanuatu sisonal woka wetem Vanuatu Flag

Get the SBS Audio app

Other ways to listen

Vanuatu I stap redi naoia blong tekem wanfala historical wokbaot blong mekem wanfala jenis long mama loa blong kantri. Jenis ia bae hemi stap olsem fes fala jenis long mama loa blong kantri since 1980, yia we Vanuatu I kasem independence blong hem.


44 yia afta long independens blong kantri, yia ia 2024, bae hemi makem fes taem long histri blong Vanuatu blong go thru long wan constitutional referendum. Hemia afta we nasonal parliament hemi pasem constitutional amendment bill hemia long late las yia, 2023. Tinktink behaen long bill ia hemi blong putum wan stop long politikol instabiliti we kantri hemi stap go thru long hem long fulap yia finis.

Referendum ia hemi mandated anda long article 86 blong mama loa we hemi talem se eni jenis long mama loa we hemi to do wetem nasonal lanwij (Bislama, Inglis mo Franis), elektrol sistem mo parliamentary sistem, bambae hemi mas go thru long wan nasonal referendum we ol pipol blong Vanuatu bambae oli gat raet blong vot yes blong sapotem o no blong no sapotem jenis ia, hemia afta we constitution amendment bill ia hemi pass long nasonal parliament.

Jenis long Mama Loa

Ol proposed jenis we bambae oli mekem long mama loa, hemi jenis long:
  • Article 4.3 blong alaoem nasonal parliament blong kontrolem fomesen blong ol politikol pati.
  • Addem article 17A mo 17B we hemi tokbaot proses blong hao wan MP hemi save lusum parliamentary jea blong hem insaet long nasonal parliament.
  • Article 43.3 blong limitim namba blong motion blong nogat confidens/trust long wan Praem Minista.
Yes Vot

Majority blong ol bikfala pati long kantri oli stanap behaen mo kivim sapot blong olgeta long yes vot, memba blong parliarment blong Tanna constituency, Hon. Jotham Napat mo same taem president blong Vanuatu Leaders pati, hemi se current situation we I stap, hemi causem politikol instability long kantri.

Rod we yumi stap go long hem hemi stat blong proses blong yumi impruvum politikol sistem especially long parliarmentary sistem blong yumi.
Hon. Jotham Napat - MP blong Tanna Constituency
Mp_Jotham.jpg
Hon. Jotham Napat Member blong Parliarment blong Tanna constituency
“Recently yumi lukim plante politokol instability as a result blong muv muv blong wan wan MP we oli muv aot long politikol pati blong ol mo oli muv I go long nara politikol pati, mo hemia hemi causem instability, the more yumi gat instability hemi affectem yumi olsem wan kantri. Ol progress, sevis mo investment we yumi wantem rolem aot hemi no save tekem ples. Mo for that reason kavman hemi decide blong pasem wan integrity bill blong regulatem ol politikol pati. Mi tink se rod we yumi stap go long hem hemi no wan solusen but hemi stat blong proses blong yumi kontinu blong yumi lukluk hao best blong yumi impruvum politikol sistem especially long parliarmentary system blong yumi.”  

Mr. Morry Ruben hemi stap olsem president blong Vanuatu Nasonal Yut Kaonsel, mo hem tu hemi sapotem tinktink blong Yes Vot. Hemi se ol yut oli taet wetem politikol instability we kantri I stap facem naoia.

“Yumi ol yangfala I bin statem wokbaot ia long last yia thru long ‘Movement Red’ maj we ol yangfala wetem ol narafala memba blong civil sosieti oli mekem blong showem se yumi taet long politikol instability.”

No Vot

Mr. Alex Steven hemi stap olsem secretary blong wan committee we oli stanap long tinktink blong sapotem No Vot. Hemi se, tinktink blong olgeta hemi no blong talem no be hemi from se timeframe blong referendum hemi too short mo plante man long rural Vanuatu oli nidim mo taem blong oli educatem gud olgeta long ol tinktink behaen long yes mo no vot long constitutional referendum ia.

Time frame blong referendum ia hemi too short blong ol man long aelan mo Vanuatu oli digestem gud tinktink blong referendum ia
Alex Stevens - Secretary blong No Vot
Alex Stevens.jpg
Alex Stevens - Secretary blong Vot No kampen
“Taem yumi talem no, hemi no meanim se yumi wantem vot no, no, tinktink blong yumi hemi se referendum ia hemi premature, hemi no redi yet. Time frame blong referendum ia hemi too short blong ol man long aelan mo Vanuatu oli digestem gud tinktink blong referendum ia.”

Referendum deit

Nasonal referendum ia oli makem finis blong bae hemi tekem ples long namba 29 blong manis blong Mei long yia ia, 2024. Naoia we I stap, kampein team blong Yes Vot oli stap go hed blong mekem awareness blong olgeta long fulap ples long ol aelan long Vanuatu. Smol grup we oli sapotem No Vot oli stap wait long kaonsel blong minista blong apruvum wan budget we oli bin submitim I go long Hon. Johnny Kwanapo Rasou long yesterday wenesdei namba 6 dei blong manis ia, maj 2024.

President blong Vanuatu Nasonal Yut Kaonsel Mr. Ruben hemi talem bakeken se I gud blong ol pipol oli askem ol kwesten blong I save helpem olgeta blong mekem raet jois long referendum ia.

“No mekem disisen kranke, stadi gud, lisen gud long ol awenes mo askem fulap kwesten from taem I kam blong yu mekem disisen blong yu, bae yu save mekem wan disisen we hemi gud blong yu, wetem famili blong yu, komuniti blong yu, aelan blong yu, provins blong yu mo Vanuatu blong yumi.”




Share