Các sự kiện thời tiết El Nino và La Nina là một phần tự nhiên của hệ thống khí hậu toàn cầu.
La Nina thường có lượng mưa cao hơn mức trung bình trên phần lớn nước Úc, đặc biệt là các vùng nội địa phía đông và phía bắc, đôi khi gây ra lũ lụt.
Còn El Nino thường liên quan đến lượng mưa giảm ở miền bắc và miền đông nước Úc.
Giáo sư Scott Power, Giám đốc Trung tâm Khoa học Khí hậu Ứng dụng tại Đại học Nam Queensland, giải thích rằng chúng là một phần của chu kỳ tự nhiên là El Nino-Southern Oscillation, gọi tắt là ENSO.
“El Nino Southern Oscillation hay ENSO là thuật ngữ mà các nhà khoa học đặt cho một dao động xảy ra tự nhiên, trong hệ thống khí hậu bao gồm ba giai đoạn khác nhau”.
“Có lẽ nổi tiếng nhất là El Nino, và một thứ khác là La Nina, mà chúng ta đang ở vào thời điểm hiện tại”.
“Sau đó cũng có một giai đoạn trung lập, khi không có nhiều sự kiện xảy ra”, Scott Power.
Được biết El Nino và La Nina xảy ra, khi Thái Bình Dương và bầu khí quyển bên trên nó, thay đổi từ trạng thái trung tính ‘bình thường’ trong vài mùa, theo Giáo sư Power đồng thời là Giáo sư trợ giảng tại Khoa Địa cầu, Khí quyển và Môi trường thuộc Đại học Monash, cho biết.
Trong thời gian có hiện tượng El Nino, các đại dương có xu hướng ấm lên ở trung tâm và ở đông Thái Bình Dương. Tuy nhiên đại dương có xu hướng lạnh một chút ở phía bắc của Úc và ở các vùng biển xung quanh Đông Nam Á.
‘Những thay đổi đó trong đại dương có tác động thực sự sâu sắc đến tầng khí quyển bên trên, nên các cơn gió có xu hướng yếu dần và lượng mưa có xu hướng dịch chuyển ra khỏi Đông Nam Á và bắc nước Úc về phía đông, nên miền bắc nước Úc và Đông Nam Á có xu hướng bị khô và các phần xa hơn về phía đông, có xu hướng trở nên ẩm ướt hơn”, Scott Power.
Còn La Nina là tình trạng đối nghịch của giai đoạn ENSO dẫn đến El Nino, cũng giáo sư Power giải thích.
“La Nina, chính là những gì chúng ta đang ở hiện tại, có xu hướng làm ngược lại, vì vậy các vùng biển phía bắc nước Úc và Đông Nam Á, có xu hướng ấm lên và thu hút nhiều mưa, vì vậy mọi thứ có xu hướng trở nên ẩm ướt hơn”.
“Khi nước biển ấm lên, mực nước biển thực sự bắt đầu tăng”.
‘Vì vậy trong La Nina, quí vị có xu hướng thấy nhiều mưa hơn, mực nước biển dâng cao hơn và nhiệt độ ôn hòa hơn”, Scott Power.
Tình trạng “Trung tính” nằm ở giữa, trong đó Nhiệt độ bề mặt Xích đạo Thái Bình Dương gọi tắt là SST, thường gần với mức trung bình.
Tuy nhiên, có một số trường hợp đại dương có thể trông giống như ở trạng thái El Nino hoặc La Nina, thế nhưng bầu khí quyển không phản ứng lại, hoặc xảy ra điều trái ngược.
Vì ENSO liên quan đến sự tương tác giữa đại dương và khí quyển, cả hai đều có những thay đổi lẫn nhau, nên nó được gọi là hiện tượng đại dương và khí quyển kết hợp.
“Những gì xảy ra là nếu quí vị nhận được một lượng nhỏ nước ấm lên vì bất kỳ lý do gì ở tây Thái Bình Dương, điều này sẽ tạo ra gió mạnh hơn và những cơn gió đó đẩy nhiều nước ấm hơn về phía tây”.
“Vì vậy nó giống như phản hồi tích cực này, ngay cả những thay đổi nhỏ do cơ chế phản hồi tích cực hoạt động ở Thái Bình Dương nhiệt đới, những điểm xuất phát nhỏ có thể phát triển và đó là những gì xảy ra với La Nina và El Nino”, Scott Power.
Tuy nhiên theo giáo sư Power, đó là một dao động hết sức bất thường.
Chúng ta có thể có El Nino trong năm nay, và năm sau quí vị có thể có La Nina hoặc một năm trung tính, nơi quí vị thậm chỉ có thể có một La Nina khác.
“Nó di chuyển từ một trong những giai đoạn đó, sang một giai đoạn khác rất bất thường”.
“Mỗi giai đoạn có xu hướng kéo dài trong khoảng 12 tháng”.
“Trong khi đó một số kéo dài hơn, một số kéo dài trong thời gian ngắn hơn, thế nhưng trung bình chúng kéo dài khoảng 12 tháng”, Scott Power.
Những hiện tượng nầy bắt đầu, vì hệ thống khí hậu tại các vùng nhiệt đới hết sức bất thường, cũng theo giáo sư Power.
“Vì vậy, khoảng một nửa số năm là những năm trung tính với El Nino, khi không có nhiều chuyện xảy ra”.
‘Sau đó quí vị có thể nhận được khoảng 1 phần 4 của năm có hiện tượng La Nina, và 1 phần 4 còn lại là El Nino”.
“Vì vậy El Nino xuất hiện vào 1 trong 4 năm, còn lại là La Nina với 2 hai trong 4 năm là những năm trung tính, tất cả được xem như một mức trung bình”, Scott Power.
Trong khi đó Nha Khí tượng Úc gọi tắt là BOM, giám sát và báo cáo về một loạt các chỉ số ENSO.
Đó là các đợt mưa nhiệt đới trong thời gian ngắn, nhiệt độ ở bề mặt biển và ở độ sâu, hàm lượng nhiệt của đại dương, Chỉ số Dao động Phương Nam hay ‘Southern Oscillation Index’, áp suất không khí trong khí quyển, độ mây, sức mạnh của gió và các dòng hải lưu.
Vậy, Chỉ số Dao động Miền Nam là gì?
Chỉ số nầy đo sự khác biệt về áp suất không khí bề mặt giữa Tahiti và Darwin, Tiến sĩ Lynette Bettio, nhà khí hậu học cao cấp trong nhóm Dịch vụ Khí hậu tại Nha Khí Tượng giải thích.
“Vì vậy, khoảng một nửa số năm là những năm trung tính với El Nino, khi không có nhiều chuyện xảy ra”.
“Sau đó quí vị có thể nhận được khoảng 1 phần 4 của năm có hiện tượng La Nina, và 1 phần 4 còn lại là El Nino”.
“Vì vậy El Nino xuất hiện vào 1 trong 4 năm, còn lại là La Nina với 2 hai trong 4 năm là những năm trung tính, tất cả được xem như một mức trung bình”, Lynette Bettio.
Mặc dù các trận hạn hán lớn ở Úc đều có liên quan đến các sự kiện El Nino, thế nhưng hạn hán trên diện rộng chắc chắn không xảy ra khi có El Nino.
Trong trận cháy rừng thiêu rụi phần lớn nước Úc vào năm 2019, một yếu tố khác đã xuất hiện đó là “Lưỡng cực Ấn Độ Dương’ hay ‘Indian Ocean Dipole’ gọi tắt là IOD, một hiện tượng khí hậu khác ảnh hưởng đến các kiểu mưa chung quanh Ấn Độ Dương bao gồm cả Úc.
Có 3 giai đoạn của IOD, đó là tích cực, tiêu cực và trung tính.
Trung bình, mỗi giai đoạn kéo dài từ 3 đến 5 năm.
Ông Agus Santoso, cộng sự viên nghiên cứu cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu, và cũng là một nhà khoa học hàng đầu hỗ trợ CSIRO, giải thích rằng một lưỡng cực ở Ấn Độ Dương tiêu cực dẫn đến nhiều mưa hơn.
“Hiện tượng ‘Lưỡng cực Ấn Độ Dương’ hay ‘Indian Ocean Dipole’ là một hiện tượng khí hậu tương tự như ENSO, nhưng nó xảy ra ở phía Ấn Độ Dương”.
“Vì vậy, mặt tích cực của ‘Lưỡng cực Ấn Độ Dương’ là khi nhiệt độ bề mặt biển ở phía đông của Ấn Độ Dương, ở phía tây của Úc và ở Indonesia trở nên lạnh hơn bình thường”.
“Khi điều đó xảy ra, nó sẽ dẫn đến tình trạng khô hơn ở vùng đông nam nước Úc”, Agus Santoso.
Còn ‘Chế độ hình khuyên phía Nam’ hay ‘Southern annular mode’, là một hiện tượng quan trọng khác nhằm thay đổi lượng mưa tại Úc, đặc biệt tại vùng Nam Úc.
Hiện tượng nầy còn được gọi là ‘Dao Động Nam Cực’ hay ‘Antarctic Oscillation’.
“Chế độ hình khuyên phía Nam’ hay ‘Southern annular mode’, theo đó một điều kiện khí quyển kiểm soát vị trí của các luồng gió còn lại của Nam Đại Dương, giống như các cơn bão trên phần phía Nam của Úc như Tasmania”.
“Vì vậy, trong mặt tích cực của ‘Chế độ hình khuyên phía Nam’, các cơn gió di chuyển về phía nam”.
“Do đó phần phía Nam của Úc có xu hướng khô hơn, khi điều đó xảy ra, nó cho phép nhiều gió đến từ phần phía Đông của Úc”.
“Điều đó mang lại hơi ẩm, có thể dẫn đến mưa”, Agus Santoso.
Khi điều này kết hợp với La Nina, nó có thể dẫn đến mưa dữ dội hơn.
Tiến sĩ Power nói rằng, biến đổi khí hậu cần được xem xét cũng như là một yếu tố bổ sung cho tất cả các động lực chính này.
“Ngoài những biến đổi tự nhiên như dao động El Nino phía Nam, chúng ta còn có biến đổi khí hậu do con người bắt buộc hoạt động, do đó tất cả những biến đổi này liên quan đến ENSO và những chuyện khác, hiện diễn ra trên căn bản ấm lên lâu dài, cùng với sự gia tăng lâu dài của mực nước biển trên toàn cầu, bao gồm cả nước Úc”.
“Vì vậy, để hiểu điều gì đang xảy ra, quí vị phải tính đến không chỉ sự biến đổi tự nhiên, mà còn cả những gì biến đổi khí hậu đang gây ra, cho tất cả của những biến số khí hậu đó”, Scott Power.
Thêm thông tin và cập nhật Like Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại
